Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik

1.
 
Ekish mashinalari qanday turlarga bo‘linadi?
2. Ekish mashinasining asosiy qismlari va ularning vazifalarini aytib 
bering.
Ekinlar qator oralariga ishlov berish va ularni 
parvarish qilishda qo‘llaniladigan qurollar va 
mashinalar
O‘simliklarning yaxshi o‘sishi, rivojlanishi va hosildorligining 
oshishida qator oralariga ishlov berish muhim ahamiyatga ega. 
O‘simlik qator oralariga kultivatorlar yordamida ishlov beriladi 
(13-rasm). Odatda, chopiqtalab o‘simliklar qator oralariga 
universal kultivator va 
kultivator-o‘g‘itlagich bi-
lan ishlov beriladi. Bunda 
o‘simlik qator oralari qat- 
qaloqdan xoli qilinadi, 
tuprog‘i yumshatiladi, 
o‘simlik ildizlari havo bi-
lan ta’minlanadi, tuproq 
nam holatda bo‘ladi va 
13-rasm. Kultivator.

---

213
begona o‘tlar yo‘qoladi. Kultivatorda ramalar, ish organlari, 
tayanch g‘ildiraklar va o‘g‘it 
lagich mexanizmlari bo‘ladi.
O‘simlik qator orasini ishlashda ekinlarga shikast yetkaz-
maslik uchun kultivatorning ish organlari o‘simlik qatorlari-
dan ma’lum masofada joylashtiriladi.
O‘simlik qatorlari o‘rtasidan ish organlarigacha bo‘lgan 
masofa muhofaza zonasi deyiladi. Muhofaza zonasi kengligi 
o‘simlik turiga qarab tanlanadi.
O‘simlik qator oralariga ishlov berishda kultivator ish or-
ganlarining belgilangan chuqurlikda bo‘lishi va maydalangan 
tuproq tekis yotishi kerak. Kultivator bilan ishlaganda uning 
ish organlari tuproqning namli qatlamini yuqoriga olib chiq-
masligi, begona o‘tlar to‘liq kesilishi, ekinlar shikastlanmas-
ligi va tuproqqa ko‘milmasligi lozim.
Qator oralari 60 sm qilib ekilgan ekin qator oralarini ish-
lashda har bir asosiy qator oralig‘iga ikkitadan (o‘ng va chap) 
tig‘, strelkasimon panja o‘rnatiladi, tutash qator orasiga esa 
bittadan pichoq va o‘rtasiga strelkasimon panja o‘rnatiladi.
O‘simlik qator oralarini ishlashda kultivator organlari bilan 
birga rotatsion ish organlari ham ishlatiladi. Bunda tashqi ro-
tatsion diskning ignasimon tishlari o‘simlik qatorlaridan 3–5 
sm masofada o‘rnatiladi. Bunday qilinganda tuproqning ustki 
qatlami yumshaydi va o‘simlik shikastlanmaydi.
Kultivatordan ekinlarga mineral o‘g‘itlar berish va sug‘orish 
egatlarini ochishda ham foydalanish mumkin. O‘g‘itlarni 
ko‘muvchi ish organlarini joylashtirish o‘simlikning rivojla-
nish darajasiga qarab belgilanadi.
Dastlabki o‘g‘itlashda o‘g‘itlar o‘simlik qatoridan 15–28 
sm, keyingi oziqlantirishda esa 20–22 sm qochirib beriladi.
O‘simlikni sug‘orish uchun egatlar kultivator yordamida 
ochiladi. Buning uchun egatocharlar bir xil chuqurlikka mosla-
nadi va qator oralarining qoq o‘rtasiga joylashtiriladi. Bunga 
amal qilinmasa traktorni boshqarish qiyinlashadi, o‘simlik il-

---

214
dizining shikastlanishi ortadi va qator oralarini ishlash sifati 
pasayadi.