Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik

Chorvachilik fermalarida ishlarni 
mexanizatsiyalashtirish
Chorvachilikni jadallashtirishning yo‘llaridan biri chorva-
chilik korxonalarida qoramollar parvarishi uchun korxona 
butunlay mexa 
nizatsiyalashgan – avtomatlashgan bo‘lishi 
kerak. Bunday kor 
xonalarda bir vaqtning o‘zida yuz minglab 
qoramollarni parva 
rishlash mumkin. 
Chorvachilik unumdorligini oshirish qoramol nasliga, 
oziqlani 
shiga va ularni saqlash sharoitlariga bog‘liq.
Fermer xo‘jaliklarida sut fermalarida jonivorlarni saqlash 
va texnologiya jarayonini mexanizatsiyalash muhim.
Oziqa tayyorlash va tarqatish. Jonivorlar uchun oziqa 
moddalari va mahsulotlarini kimyoviy tarkibi bilan birga 
hazm bo‘lishi ham muhim.
Fermalarda mahsulotlarni aralashtirib oziqa tayyorlash 
uchun maxsus aralashtirgichlar mavjud. Masalan, sog‘in sigir 
uchun 4 kg dan 6 kg gacha somon, 25 kg silos, 15 kg il-
dizmeva, 6 kg konsentrat va mineral vitaminlar aralashtirilgan 
ozuqa tayyorlanadi.

---

222
Sigirlarni qo‘l bilan yoki mashina bilan sog‘ib olish usul-
lari qo‘llaniladi. Sigirni sog‘ishga tayyorlash ishlari uchun bir 
daqiqa vaqt ajratiladi.
Sigirni mashina bilan sog‘ish vaqti 4–7 daqiqani tashkil etishi
lozim.
Chorvachilik rivojlangan mamlakatlarda qoramolchilik bi-
lan bir qatorda qo‘ychilik, echkichilik va yilqichilikda ham 
sog‘ish qurilmalaridan foydalaniladi.
Hayvonlarning anatomik va fiziologik hamda sut tarkibining 
farqi faqat sog‘ish qurilmalari, sog‘ish apparatlarining kon-
struktiv parametrlariga ta’sir ko‘rsatadi. Qoramollarni sog‘ish 
qurilmalari tuzilishini o‘rganish orqali boshqa hayvonlar uchun 
mo‘ljallangan sog‘ish qurilmalari to‘g‘risida ham tushunchaga 
ega bo‘lish mumkin.
Individual sog‘ish agregatlaridan kichik va oilaviy fermer 
xo‘jaliklarida sigirlar soni kamida 25 boshga yetganda foyda-
laniladi. 
Chorvachilik fermalarida sigirlar qo‘lda va sog‘ish qurilma-
lari yordamida sog‘ib olinadi.
Suvga ehtiyojni aniqlashda chorvachilik fermasidagi hay-
vonlar soni, tarkibi, yoshi, boqish usuli e’tiborga olinadi. 
Chorvachilik fermasidagi suv iste’moli yil fasliga, oyiga, haf-
ta kuniga qarab o‘zgaradi. Shu sababli ham iste’mol uchun 
tavsiya etiladigan ko‘rsatkichlar ma’lumotnomalarida suv sarfi 
bir kecha-kunduzlik o‘rtacha qiymati sifatida beriladi. Daryo-
lar suv sathining mavsumiy ravishda o‘zgarib turishi, loyqa-
lanishi, tarkibida ko‘plab organik moddalar, bakteriyalarning 
uchrashi bilan tavsiflanadi. Shu bilan birga daryolar suvi tar-
kibida mineral tuzlar miqdori kam bo‘ladi. 

---

223
Berktarmoq iste’molchilarga suvni faqat bir tomondan yet-
kazib beradi. Bu tizimdan iste’molchilar har tomonda joylash-
ganda foyda laniladi. 
Aylanma suv ta’minoti iste’molchilar joylashgan har bir 
nuqtani ikki tomonlama suv bilan ta’minlash imkoniyatiga 
ega.
Chorva va parranda go‘ngi o‘simliklar uchun foydali or-
ganik o‘g‘it hisob 
lanadi. Uning tarkibida o‘simliklar uchun 
zarur bo‘lgan barcha moddalar mavjud. Biroq chorvachilik 
fermalari chiqitlari, go‘ng, oqova suvlar va boshqalar tash-
qariga chiqarilganda atrof-muhitni ifloslantiradi. Shu sababli 
go‘ngni tozalash, yig‘ish, ishlov berish, zararlantirish uchun 
alohida muhandislik tizimlari mavjud va ular ham chorvachi-
lik fermalari ishlab chiqarish tarkibiga kiradi. Go‘ng tarkibida 
qattiq, suyuq va gazsimon moddalar mavjud. Shu bilan birga 
go‘ng tarkibiga to‘shamalar (somon, yog‘och qirindisi) tushib 
qoladi. 
Go‘ng kasallik tug‘diruvchi mikroorganizmlar uchun yaxshi 
muhit sanaladi. Shu sababli go‘ngdan foydalanishdan avval 
uni zararsizlantirish kerak.