Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik

Stanina stanokning ta-
yanch-tutqich uzeli bo‘lib, 
ular bo‘ylab keyingi bab-
ka va tirgak bo‘ylama 
yo‘nalishda suriladi.
60-rasm. STD–120 tokarlik stanogi.

---

74
Oldingi babka ishlanadigan yog‘och materiallarni tutib tu-
radi va uni aylanma harakatga keltiradi. Oldingi babkaning 
shpindeliga pog‘onali shkiv kiydirilgan bo‘lib, unga tasma 
orqali elektr dvigateldan harakat uzatiladi. Tasmani shkivning 
turli pog‘onalariga almashtirish yo‘li bilan shpindelning ay-
lanishlar soni o‘zgartiriladi.
Keyingi babka uzun o‘lchamli yog‘ochlarni markazda tutib 
turish va keskich (parma)larni o‘rnatish imkonini beradi. 
Yo‘nish, qirqish vaqtida iskanalarni tutib (tirab) turish 
maqsadida 
tirgakdan foydalaniladi. Ishlanadigan yog‘ochning 
o‘lchamiga va unga qanday ishlov berilishiga qarab, tir-
gakni shpindelga parallel yoki ko‘ndalang holda staninaga 
o‘rnatiladi. Tirgak hamma vaqt markazga moslanib, ishlana-
digan yog‘ochga yaqin o‘rnatiladi.
Keyingi babka va tirgak staninaning yo‘naltiruvchilari 
bo‘ylab oldingi babkaga nisbatan kerakli masofaga surilgani-
dan so‘ng tortqi boltlar yordamida staninaga qo‘zg‘almaydigan 
qilib qotirib qo‘yiladi.
Yog‘ochga ishlov beradigan tokarlik stanoklarida yo‘nish, 
qirqish ishlari maxsus tokarlik iskanalari yordamida bajariladi. 
Yog‘ochga ishlov beradigan tokarlik stanoklarida ishlash 
vaqtida quyidagi xavfsizlik qoidalariga amal qilish lozim:
1. Shpindelning hamma vaqt to‘g‘ri (ishlayotgan odamga 
qarab) aylanishiga e’tibor beriladi.
2. Ishlanadigan yog‘ochlarni markaz va vilka orasiga, pat-
ronlarga, planshaybaga mahkam o‘rnatish lozim.
3. Shpindel aylanib turganda vilka va markaz orasiga 
yog‘och o‘rnatmaslik kerak.
4. Ish vaqtida tirgakni hamma vaqt markazga moslab, 
yog‘ochga yaqin o‘rnatib borish zarur. Buning uchun yo‘nish 
davomida vaqti-vaqti bilan tirgakni yog‘ochga yaqinlashtirib 
surib boriladi.

---

75
5. Ish vaqtida ketingi babka va tirgakni stanina yo‘nal-
tiruvchilariga mahkam qotirib o‘rnatish kerak. 
6. Stanokni to‘xtatmasdan turib ishlangan sirtning silliqli-
gini qo‘l bilan tekshirmaslik kerak.
7. Ish vaqtida himoya ko‘zoynagini taqib ishlash talab eti-
ladi.