Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik

Dala ekinlarini sug‘orish
Ekin turi
Sug‘orish-
lar soni
Muddati
Kuzgi 
bug‘doy
1–2
O‘simta hosil bo‘layotgan vaqtda, don hosil 
bo‘la boshlagach
Makkajo‘xori
3–6
Boshlang‘ich ildiz hosil bo‘layotganda, 
gullayotganda va meva tugayotganda
Qandlavlagi
6–7
Unib chiqish vaqtida ildiz hosil bo‘layotganda, 
meva tugayotganda
Kartoshka
2–5
Unib chiqish vaqtida, shoxlash va gullash 
davrida
1. Sug‘orish deganda nimani tushunasiz? 
2. Sug‘orishning qanday turlarini bilasiz?
Ekinlarni kasallik, begona o‘t va zararkunandalardan 
himoya qilish
Dala ekinlariga hasharotlar: kapalak, qo‘ng‘iz, pashsha, 
shilliqqurt, kana, qandala va kemiruvchilar: sichqon, 
yumronqoziq katta zarar yetkazadi.
Bu zararkunandalarga qarshi o‘simliklarni agrotexnik, 
kimyoviy, mexanik, biologik yo‘llar bilan himoya qilinadi. 

---

216
Ularning hammasi o‘simliklarni yaxshi sharoitda o‘sib 
unishini ta’minlash bilan bir vaqtda kasallik chaqiruvchilar va 
zararkunandalarni kamaytirishga qaratilgan. Ekologik jihatdan 
maqsadga muvofig‘i agrotexnik va biologik himoya usullari 
sanaladi. Zararkunandalarga qarshi mexanik kurash – bu 
zararkunandalarni turli moslamalarda tutish.
O‘simlik kasalliklari muhitning noqulay sharoitlari va ularga 
mikroorganizmlarni zarari natijasida paydo bo‘ladi. Muhitning 
noqu lay sharoitlari: oziq moddalarining ko‘pligi yoki kamligi, 
issiqlik, yorug‘lik, namlik va shu kabilar. Noqulay sharoit 
oqibatida o‘sim lik larda yuqmaydigan kasalliklar kelib chiqadi. 
Sharoit yaxshilani 
shi bilan ular o‘tib ketadi.
Kimyoviy himoya vositasi sifatida sovunli suv, marganes 
eritmasi ishlatiladi.
Karam burgasiga qarshi (masalan) kulning ohak bilan 
aralash 
masini sepish; burgalarni yelimli bayroqchalar bilan 
tutish kabi usullar bilan kurashiladi.
Shiraga qarshi (may oxiri – iyun) sovun eritmasi sepiladi.
Ekinlarni zararkunandalardan himoya qilish muhim rol 
o‘ynaydi, aks holda juda ko‘p zararkunandalar mevali 
daraxtlardan mo‘l hosil olishga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, 
olma kuyasi, do‘lana kapalagi, tillaqo‘ng‘iz, bo‘g‘im-bo‘g‘im 
qurt, kuya kapalagi va h.k. Rezavor mevalarda qandala, 
uzuntumshuq kabi zararkunandalar keng tarqalgan. Ular bilan 
kurashishda bog‘ga ularni qirish uchun qushlar chaqiriladi, 
ularga inlar quriladi.
O‘z vaqtida va to‘g‘ri parvarishlash (qirqish, oziqlantirish, 
sug‘o 
rish, yumshatish) o‘simliklarning kasalliklarga chidam-
liligini oshiradi.