Umumiy va noorganik kimyo

DONADORLANGAN VA AMMONIYLANGAN SUPERFOSFATLAR
Xozirgi vaktda donadorlangan shakldagi superfosfat xam ishlab chikarilmokda. Kuritilgan donador superfosfat yopibok emasligi, kotib kolmasligi, tarkibidagi Р₂О₅.-, ning kupligi, namlikning ozligi va boshka xossalari buyicha kukunsimon superfosfatdan farqlanadi. Uni xattoki urug‘ bilan birgalikda ekish mumkin, buning natijasida o‘git tuprokda bir tekisda taksimlanadi va samaradorligi yaxshilanadi. Donachalarning tuprok eritmasida sekin erishi tufayli, undagi suvda eruvchan Р₂О₅,-) ning juda oz mikdorigina tuprokdagi temir va alyuminiy oksidlari bilan ta’sirlashib, kiyin eriydigan birikmalarga aylanadi. Natijada o‘gitdan samarali foydalanish imkoniyati yaratiladi, ya’ni uritning foydali ta’sir koeffikenti (FTK) ortadi.
QO‘SHALOQ SUPERFOSFAT
Tabiiy fosfatlarni fosfat kislotasi bilan parchalash natijasida oddiy superfosfatdan asosan fosfatli birikmalar (monokalsiyfosfat va ma’lum mikdordagi erkin fosfat kislotasi) bulishligi bilan farklanadigan kushalok superfosfat olinadi. Kushadots superfosfatdagi kalsiy sulfat kushimchasi — fosfatning, tarkibida sulfat-ion bulgan ekstraksion fosfat kislota bilan parchalanishi yoki ruda tarkibida sulfatlarni bulishi hisobidan ishtirok etishi mumkin. Chunki kushalots superfosfat ishlab chitsarish uchun odatda ekstraksion fosfat kislotasi ishlatiladi, lekin tabiiy fosfatning bir kismi fosfat kislota olish uchun sulfat kislota bilan, kolgan kismi esa tayyor max,sulot olish uchun fosfat kislota bilan parchalanadi.
Kushalok superfosfat (uni chet ellarda, ba’zan, uchlik superfosfat nomi bilan yuritiladi) tarkibidagi Р₂О₅,") ning mikdori oddiy superfosfatdagiga nisbatan 2-3 marta kup va uning tarkibida: Р₂0₅узл. = 42-50% (xom ashyo sifatiga boglits x.olda); Р₂0₅umum = 45-56%; Р₂0₅с.э. = 38-42% va Р₂0₅erkin = 1,5-5% buladi.
Kushalok superfosfat konsentrlangan fosfat kislota (52-54% R2O5) ishlatilgan xolda kamerali (oddiy superfosfatga uxshash) usulda va 28-36% Р₂О₅, li kislota kullagan xolda oqimli (kamerasiz) usullarda olinadi. Kamayerali superfosfat omborga tashlangan xolda yetiltiriladi. Okimli usulda esa birdaniga donadorlangan (omborli yetiltirishsiz) max^sulot olinadi. Kamera-olishli usul xam mavjud bulib, unda oson parchalanadigan fosforit unidan olingan kamerali superfosfat yetiltirish bosk.ichisiz tugridan-tugri donadorlash va kuritishga uzatiladi.