Universiteti d. J. Urakov, R. N. Tursunov a. A. Biykuziyev

Qadimgi Rim podsholigi. Rim shahri qadimgi Latsiyada Tibr 
daryosi qirg‘oqlarida mil. a w . VIII asr boshlarida vujudga keladi. 
Shahar dastlab Palotin, Eskvilin, Seliya, Kvirinal, Viminal va boshqa 
tepaliklarda paydo bo‘la boshlaydi. Afsonalarga ko 'ra bu yerga 
Troyadan suzib kelgan muhojirlar kelib joylashadilar. Muhojirlardan 
b o ig a n bir ayol, safar davomida sarson-sargardonchilikdan charchab 
suzib kelgan kemalarga o ‘t qo'yadi. So‘ngra qiyinchiliklarni boshdan 
kechirgan troyaliklar ushbu zaminda qolishga qaror qiladilar. Mahalliy 
podsho Lotin ulam i iliq kutib oladi, hatto o‘z qizi Laviniyani troyalik 
Eneyga turmushga beradi. Lotin vafotidan so‘ng Eney lotin va 
troyaliklami boshqaradi. Aynan uning avlodlaridan Rim shahri 
asoschilari aka-uka egizaklar Romul va Rem kelib chiqqan degan 
tarixiy m aium otlar mavjud. Afsonalarga ko‘ra Romul va Rem, 
Amuliy ismli podshoning b u y ru g i bilan go‘daklik c h o g id a Tibr 
daiyosiga savatda oqizib yuborilgan. Ammo chaqaloqlar solingan 
savat daryo suvi kamayganda qirg‘oqqa chiqib qoladi. Ulami bir 
necha kun ona bo‘ri o ‘z suti bilan emizdiradi. So‘ngra go‘daklami 
Faustul ismli podsho cho‘poni topib olib katta qiladi. U lg‘aygach 
Romul va Rem kelib chiqishlari haqidagi haqiqatdan xabar topgach, 
bobosining taxtini qaytarib oladilar. Keyin o ‘z jangchilari bilan yangi 
shahar qurishga kirishadilar. Qadimiy shahar qurish marosimini 
o ikazish ch o g id a aka-ukalar o'rtasida janjal kelib chiqadi va Romul, 
Remni o id irib qo‘yadi. Keyinchalik Rem sharafiga shahar Rim 
nomini olgan, deyiladi. Rimliklar bu voqeani mil. a w . 753-yili sodir 
b o ig a n deb, hisoblaydilar.
Rim shahri qurilgach Romul tarafdorlari aksariyati erkaklardan 
tashkil topgani uchun uylanishga qaror qiladilar. Ammo mahalliy
220

---

italiklardan hech qaysi qabila ularga qizlarini berishni istamaydilar. 
Natijada Romul ayyorlik y o ‘lini tutadi. U qo‘shni qabila bo‘lgan 
sabinlarni Neptun bayrami kuni Rimga taklif etadi. Bayram avjiga 
chiqqan paytda rimliklar sabinlar ustiga tashlanib, qizlarini o ‘g ‘irlab 
ketishadi. Bundan jahli chiqqan sabin qabilalari birlashib, rimliklarga 
qarshi urush boshlaydilar. Biroq, sabin qabilasi qizlari otalarini 
rimliklar bilan yarashtirib qo‘yadilar. Shundan so ‘ng ular bir oila 
bo‘lib yashay boshlagan. Hatto sabinlardan bo‘!gan Tit Tatsiy Romul 
bilan birga Rimni boshqargan. Ular shaham ing birinchi podsholari 
sanalgan. T o ‘rtinchi podsho A nk Marsiy lotinlarga munosib kurash 
olib borib, Tibr orqali ko‘prik qurdirgan. Shundan so‘ng taxtga 
Etruriyadan kelib qolgan Tarkviniy chiqadi. Uning davrida Rim 
shahrida bir qancha ishlar amalga oshirildi. Shahar markaziy maydoni 
(Forum) chiroyli ko‘rinish oldi. U yerda ibodatxona va sirk Ьафо 
etiladi. Biroq, podsho dushmanlar tomonidan o ‘ldiriladi. Shunda 
uning xotini asrab olgan qulni farzandi Serviy Tulliyni taxtga 
o ‘tkazadi. Serviy Tulliy davrida shahar mudofaa devorlari bilan o‘rab 
olinib, harbiy sohada islohot amalga oshiriladi. Biroq hukmdor o‘z 
kuyovi Tarkviniy tomonidan oMdiriladi. Yangi hukmdor o‘ziga 
“M ag‘rur” taxallusini olib, tiranlarga xos ravishda hokimiyatni 
boshqardi. Bundan norozi boMgan rim liklar Tarkviniyni shahardan 
haydab chiqarib, Rimni respublika deb e ’lon qildilar. Bu voqea mil. 
avv. 509 -yilda ro‘y beradi.