Университетларнинг филология, журналистика, роман-герман шилологияси факультетлари студентлари учун қулланма


Download 1.57 Mb.
bet4/25
Sana01.01.2023
Hajmi1.57 Mb.
#1074224
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   25
Bog'liq
Tarj Naz Kirish Salomov

(1938, 494).
Русча таржимаси
Альбони:
Добро и мудрость — плохо для плохих
Грязь любит лишь себя. Что вы совершили?
Что сделали, не дочери — тигрицы?
(1950, 546).
Узбекча таржимаси
Альбони:
Яхши ният, яхши угит — ёмонга ёмон.
Балчиг? фаадт уз-узини яхши куради.
Нима чилиб 1қуйдингиз, ё ургочи арслонлармисиз?
Арслон тимсоли узбекларда фа1{ат ижобий — «ботир», «жасур», «дов- юрак» маъноларида келади. Умуман, Шарада бу суз виг{ор, олижаноблик, мардликни англатади. (Шоир, шоҳ, зқарбий саркарда Зақириддин Мухам­мед Бобирнинг тахаллусидан зқам бу англашилиб туради: арабча «бабр» — йулбарс дегани).
Инглизчада Альбони Лирнинг багритош гргзи — Гонерильяга tigers дер экан, арслоннинг йиртцичлигига ишора қилинади. Русчада бу тигрица деб берилганида зқам ана шу маъно тушунарли. Узбек тилида мабодо tigers —арслон деб угирилганида, муаллиф назарда тутган салбий маъ- но (йиртқичлик) таржимада, беихтиёр, ижобий маъно касб этган: разил аёлга — олижаноблик сифати инъом этилган бқларди. Шу сабабдан Ра- фУР Гулом рус таржимони изидан бориб, буни «ургочи арслон» деб угир­ган, яъни унинг мода, ургочилигини 1қайд этиш орқали асосий нарса — онг- сиз зқайвон, йиртқич, разиллигига ургу берган, буни ишора билан англат- ган.
Шунга ?хшаш зқолни «Отелло» трагедиясида ҳам учратиш мумкин.
Jago:
Zounds, sir, you're robb'd; for shame, put on your gown
Your heart is burst, you have lost half vour soul;
Even now very now, an old black ram.
Js tupping your white ewe.
(1938, 349).
Русча таржимаси
Яго:
Вас обокрали. Всё ж халат накиньте, Разбито сердце, полдуши погибло. Вы — здесь, а вашу белую овечку Там кроет черный матерый баран.
(1950, 469).
Яго:
Шайтон урди! Таландингиз! Уят, кийининг! Калб эзилиб, жонингиздан ажраб 1{Олдингиз! Шу пайтда, шу минутда, 1{ора ва 1қари Битта iқ4i{op қузингизни босди...
(1960, 182).
Рарб тилларида цуй образи фацат салбий маънони билдиради. Шунинг учун зқам маккор Ягонинг тилида an old black ram цора, разил цучцор билан while ewe ошощина цузичоц бир-бирига контраст 1{уйилган. Узбек тилида бқлса цучцор, аксинча, фаадт ижобий маъно англатади. Шунинг учун ҳам ю!{оридаги узбекча таржимани у г;адар мақсадга мувофИ1{ деб булмайди.
Шуниси кизиқки, зқатто генетик томондан Я1{ин тилларда з;ам айрим зқайвон номларининг мажозий тимсол сифатида 1қулланилишида услубий 4>api{ кузга ташланади. Масалан, узбек ва туркман тилларида цучцор (гач) умуман ижобий маънода келишидан ташадри, кейингисида зқатто гузал маъшуқани зсам... ққчқорга нисбат бериш зқодисаси учрайди.
♦ Овозингдан» номли шеърдан бир мисол.
Бу ашрат чог ичинде, Боз гач каби ичинде, Андали сан бог ичинде, Соз очмайин овозингдан.
Таржимаси
Бу айшу-ишрат кечинда, Буз 1{қч1{ордай тог ичинда, Бир булбулсан бог ичинда, Суз очмайин овозингдан.
Узбекларда маъшуқани булбулга, озқуга, гулга ухшатилиши маълум, аммо уни зқеч 1қачон эркак жинсидаги жониворга (буз чқчцорга!) нисбат берилмайди. Бундай вақтларда ухшатиш, сифатлаш, нисбат беришга асос булган, аммо айни тилда анъанавий мажозий образ тарзида адбул чилин- маган сқзни бошад, анъанавий тимсол-образ билан алмаштиришга тқггри келади. Масалан, «Бқз 1?учқордай тог ичинда» мисрасини «Мисли озқу тог ичинда» деб узгартирилса, айни муддао бқларди.
Хозирги замон тилларида зқаддан тапиқари куп ва хилма- хил «ҳазил»лар мавжуд (масалан, грамматик род, муайян род- га мансуб отнинг феъл билан бирикиши: «1қуёш чшқади» тах- лит мажозлар ва зқоказо).
Дунё тиллари уз тузилиш таснифотлари буйича бир-бирла- ридан фарқланадилар. Чунончи, баъзи тилларда грамматик род категорияси бор, бопщалари эса бундай хусусиятга эга эмас. Айтайлик, Банту негрлари тилида рус тилидаги родга мувофи!қ келадиган 24 категория бор. Арабларда туянинг 5.714 та номи мавжуд.
Шундай булгач, таржиманинг оригиналга нисбатан ожиз- лиги нақд нарса экан, энди... таржима равнақи ха1?иДа қан" дай ran булиши мумкин? Бунинг сабаби шуки, таржима — бадиий асарнинг дубликати эмас, балки асл нусха сари олиб борадиган йул, унга я1?инлашишга имкон тугдирадиган iқy- шимча воситадир (Ортега-и-Гассет).
Энг музқими, биз «бонща тилдан уз тилимиз даргозқига ки- ришга эмас, балки, аксинча, уз тилимиздан бопща тил дарго- хига чиқишга» эришишимиз керак. Баъзан таржима билиш азқамиятига молик булишдан танщари, эстетик қимматга ҳам эга булади. Лекин бу камдан-кам содир буладиган ва нореал нарсадир.
Таржима булмаслик назариясининг мазмуни ана шундан иборат.
Дастлабки таржима асарлари пайдо булган кунлардан бош- лаб таржима бутун бошлиқ бир адабиётга, илм ва санъат дар- гоқининг катта бир созқасига айланган зқозирги давргача босиб утилган нотекис йул мушозқада қилинса, зқозиргача булган таржималар тарихи бир-бирига зид икки хил papain — таржи­ма булиш ва таржима булмаслик назариялари уртасидаги ку- рашлар тарихидан иборатмикан, деган гаройиб бир хаёлга бо­ради киши. Мутлақ таржима булиш назарияси ҳам ута опти- мистик ва бир ёқлама назарияI, унинг акси улароқ, таржима булмаслик ақидаси зсам зарарли, гайриилмий, мавжуд таржи- ма амалиётига зид қарашдан иборат. Бунда қуйидаги бир қан- ча х°латлаРни эътиборга олмоқ лозим.
Одатда, бир тилдан бонщасига таржима қилиб булмаслиги- ни исботлаганда, улар уртасидаги жиддий лексик-грамматик фарқлар билан биргаликда уша тилларда сузлашувчи халқлар яшаётган табиий, иьқтисодий ва сиёсий шарт-шароитлар ҳамДа кишилар онгида шу омиллар тақозоси билан тугилган тасав- вур, тушунча, эътшрдлар уртасидаги катта тафовутлар далил келтирилади. Чиндан хам, айтайлик, Банту негрлари тилида жинс тушунчасини ифодаловчи 24 категория булиб, араблар- да туя номи билан боглш? 5.714 та суз мавжуд экан, ана шу тиллардан умуман лисоний жинс тушунчасига эга булмаган ёхуд туя хақида минглаб сузлар у ёвда турсин, умуман бу хайвон хасида қеч қандай тасаввури булмаган халқларнинг тилларига угирганда таржимон гқаршисида утиб булмас гов- лар пайдо булади.
Кадимги Русия фуқароси туяни кқрмаган, бу жониворни инжилдан, зқарбий юришлар ваадида қ-лжа сифатида 1қулга киритилганлиги зқақида ахборот берувчи тарихий асарлар орқалигина номини эшитиб билган эди- лар, холос. Туяни у замонларда «вельбоуд» ёки «вельбуд» деб аташган. Ёзма манбаларда бу беозор жониворни қазқрли, ярамас махлу1{ деб мазқо- бат чилганлар. Инжилда ва булак диний нашрларда туя гушти макруҳ, ҳаром деб эълон 1?илинган.
Туя зқақидаги бундай анъанавий салбий тасаввур Иосиф Флавийнинг «Иблисона уруш тарихи» асарининг қадимги рус тилига 1{илинган тар- жимасида уша давр таржимонини қандай чалгитганлигига дойр бир далил бор. Асарда шакли туяга ухшаб кетадиган цоя устига жойлашган Гамала номли шазқар тасвирланади. Шунинг учун зқам шаз?арга «Камелос», яъни Туя деб ном берилган, лекин шазқарликлар бу сузни тугри талаффуз ци- лолмай, Гамала деб атаганлар. Русча таржимада эса бу бошқача, бузиб талқин чилинган: гуё шазқар халқи туядан нафратлангани туфайли уни қзгартириб Гамала деб юборган эмишI.

Download 1.57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   25




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling