Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

2.Mil.avv. VI–III asrlarda ijtimoiy-iqtisodiy hayot. Hind-
Gang tekisligida temir qurollarning tarqalishi sun’iy sug‘o rish 
inshootlarini qurish va muntazam hosil olish imkoniyatini 
tug‘dirdi. Hindistonning shimoliy-sharqida sug‘orma dehqon-
chilik sharoitida asosiy ekin sholi bo‘lgan. Bu davrda shaharlar 
aholisining soni keskin osh di. Tovar-pul munosabatlarining 
o‘sishi natijasida mil. avv. I ming yillik o‘rtalarida tanga pul 
zarb qilina boshladi. Yirik shaharlarning maydoni – Udjayin va 
Kaushanbi – 1,5-2,5 kv. km ni tashkil etgan. Bu o‘sha davrdagi 
eng katta yunon shaharlari maydoni bilan teng edi. Salavkiylar 
davlatining elchisi yunon Megasfen elchi sifatida Maurilar sa-
royiga kelganda, Pataliputra shahri devorlarining uzunligini 30 
km deb hisoblagan.
Hind afsonalarida shahar boshqaruvi va jamiyatning ijti-
moiy tuzilishi to‘g‘risida qimmatli ma’lumotlar mavjud. Ular-
da savdogarlar birlashmalari va hunarmandlarning sex tash-
kilotlari eslatiladi. Aholining ko‘pchiligi jamoa-kasta tuzumida 
yashagan. Qishloqda patriarxal oila yetakchi o‘rin tutgan. Oila 
boshlig‘i bo‘lgan ota yer va chorvani oila nomidan boshqargan. 
Ayollar jamiyatda hurmat qilinsa-da, lekin mulk huquqiga ega 
bo‘lmaganlar. Patriarxal oilada bir necha avlod yashagan. Xu-
susiy mulkchilikning rivojlanishi mulkiy tengsizlikka olib kel-

---

260
gan. Qarzi uchun qul qilish keng tarqaldi. Faqat jamoa mu-
nosabalarining mustahkamligi bu jarayonni ma’lum darajada 
jilovlab turgan.
Mil.avv. I ming yillik o‘rtalarida hokim (roja)lar davlat bosh-
qaruvida shakllanayotgan ma’muriy apparat va xizmatga tor-
tilayotgan aslzoda bo‘lmagan kishilarga tayanganlar. Hokim 
uchun asosiy tayanch kuchi qo‘shin edi. Qo‘shinda yengil jang 
aravalari o‘rnini og‘ir kvadrigalar egallaydi. Otliq qo‘shinlardan 
keng foydalaniladi. Jangovar fillardan qo‘shin tuzila boshlana-
di. Qo‘shin endilikda muntazam xususiyatga ega bo‘ldi.