Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

7. Qo‘shin. Ahmoniylar davlatining asosiy kuchi, uning yax-
shi tashkil qilingan harbiy qo‘shini edi. Yaxshi tashkil qilingan 
harbiy tashkilot Ahmoniylar davlatining 200-yildan ko‘proq 
davom etgan davlati xavfsizligini ta’minladi.
 Fors qo‘shini asosan 
quyidagi qismlardan tashkil topgan: suvoriylar, jang aravalari, 
piyodalar, harbiy flot kirgan. Bundan tashqari, ayg‘oqchilar, 
xabarchilar va boshqa yordamchi qismlar bo‘lgan. Janglarda 
tuyalar, jangovar fillardan ham foydalanilgan. Davlat hudu-
di 4 dan 7 tagacha harbiy okruglarga bo‘lingan. Okruglarda 
muntazam qo‘shinlar doimiy joylashtirilgan.
Fors podsholigi 
qudratining asosini fors va midiyaliklar tashkil qilgan jango-
var qo‘shin belgilagan. Qo‘shinning jangovar qobiliyatini tashkil 
qilishda fors va midiyaliklardan tashqari, O‘rta Osiyoning sak 
qabilalari, baqtriyaliklar muhim o‘rin tutganlar. Saklar asosan 
imtiyozli otliq qo‘shinlarda xizmat qilganlar. Otliq kamonchi 
saklar asosan o‘q-yoy bilan qurollanib, yugurib ketayotgan ot 
ustidan bexa to nishonga tekkizganlar. Harbiy qal’a, garnizon, 
tayanch nuqtalarda, odatda, oliy harbiy mansabni forslar egal-
laganlar. Qo‘shin otliq va piyoda qismlardan tashkil topgan. 
Otliq qismlar, zodagonlar, piyodalar dehqonlardan olingan. Bu 
ikkala qismlarning uyg‘un harakati urushlarda g‘alabani qo‘lga 
kiritishga sabab bo‘lgan. Piyoda qo‘shinning asosiy quroli ka-
mon, suvoriyning qurol-aslahasi temir sovut, jez qalqon va ikki 
temir nayza bo‘lgan. Qo‘shinning eng ilg‘or askarlarini birinchi 
ikki mingtasi faqat fors aslzodalari vakillaridan iborat bo‘lib, 
ikki ming piyoda nayzabador podshoning shaxsiy qo‘riqchilari 
hisoblanganlar. Qolgan o‘n ming piyoda askar turli fors, elam 
qabilalardan to‘ldirilgan. 
Bosib olingan mamlakatlarda isyonlar, qaram aholining 
qo‘zg‘olonlarini bostirish maqsadida qo‘shinlar joylashtiril-
gan. Misr va Bobilda 10-12 ming kishilik qo‘shin turgan. Dav-
lat chegaralarida harbiylarga yer berilib, harbiy garnizonlar 
joylashtirilgan. Bevosita xiz matda bo‘lgan harbiylar har oyda 
mahsulot bilan ish haqi olganlar. Iste’foga chiqqan askar oilasi 
bilan asosan kichik yer ulushidan kun ko‘rgan, savdo va turli 
hunarlar bilan shug‘ullangan.
Eng muhim urush harakatlari davrida har bir qaram xalq 
ma’lum miqdorda askar yetkazib berish majburiyatini olgan. 
Doro I davrida forslar dengizda ham yetakchi rol o‘ynay bosh-
laydilar. Dengiz janglari Finikiya, Kipr, Egey orollari va Misr 
floti yordamida olib borilgan. Matros sifatida saklar, forslar 

---

229
xizmat qilganlar. Ko‘pincha flotda rahbarlik vazifalariga mis-
rliklar ta yinlangan. Mil.avv. V asrdan boshlab Fors o‘lkasida 
dehqonlarning iqtisodiy ahvoli yomonlashdi. Dehqonlar harbiy 
xizmatdan bosh torta boshladilar. Bu, o‘z navbatida, fors piyo-
da qo‘shinlarining jangovar qobiliyati pasayishiga olib keldi. 
Endilikda ular yaxshi qurollangan yunon yollanma askarlar bi-
lan almashtirila boshlandi.