Урду жисмоний маданият факультети «Умумий жисмоний тарбия» кафедраси ўқитувчилари п ф. н. В рахимов, п ф. н. А шариповлар томонидан

«Қайтар ва чиқ» – бу енг оддий тактик комбинация. У о`йинчининг то`пга пешвоз чиқиб уни бо`ш жойга узатиши ва яна о`зига қайтариб олишидан иборат бо`лади. Бундай ҳолатда ҳимоячига тасодифан киришни бошлаган о`йинчининг тезлик жиҳатдан устунлиги яхши натижа беради.
«Алдамчи ҳужум» – бу о`заро ҳаракат бо`либ ҳужумчининг то`п билан икки ҳимоячи орасидан о`тиб, уни отмоқчи бо`лганда ҳимоячиларни шу ҳужумчи ё`лини то`сиш учун олдинга чиқишга мажбур етишда ва ишонтиришда қо`лланилади. Бундай ҳоллардан со`нг бошқа ҳужумчилар учун очилган «ё`лакчада»да еркин ҳаракат қилиш имконияти яратилади.
«Жой алмаштириш» - о`заро ҳаракатда бо`лган о`йинчилардан бирини ҳимоячилардан яширинча озод етиш учун қо`лланилади. То`п егаллаган о`йинчи шериги томон ҳаракат қилади ва то`пни орқадаги бо`ш жойга о`тган шеригига узатади.
Ҳужумчиларнинг о`заро ҳаракатида то`сиқ қо`йиш алоҳида аҳамиятга ега. Унинг ёрдамида ҳимоячилар қаршилигини бартараф етиш, зонага кираётган ҳужумчининг таъқиб қилинишига ҳалакит бериш мумкин. То`сиқ қо`йишнинг турлари қо`йидагилар: мувозанат ва ҳаракатда, ташқаридан ва ичкаридан. Булардан бошқаларга қараганда биринчи қатордаги ҳужумчилар самарали фойдаланадилар.
Позицион ҳужумда жамоа ҳаракатларини ташкил етишда чизиқ бо`йлаб о`йнайдиган о`йинчи орқали ҳужум қилиш йетакчи о`ринни егаллайди. CҲизиқ бо`йлаб о`йнайдиган о`йинчилар сони ҳар-хил бо`лиши мумкин. (1-2) ва уларнинг о`йиндаги асосий о`рни-марказда, дарвоза қаршисидадир. Аммо у ён тарафга чизиқ бо`йлаб ҳаракат қилиши, олдинга еркин то`п ташлаш чизиг`ига чиқиши ва то`пни о`йинга киритишда иштирок етиши мумкин.
CҲизиқ бо`йлаб о`йнайдиган о`йинчининг асосий вазифаси то`пни егаллаб, уни дарвозага отишдир. Бунинг учун у ҳамиша хийла ишлатиб (маневр) ҳоли жойга «очилишга», то`п отиш учун кучли қо`лини бо`ш отишига ҳаракат қилади.
Кейинги ҳаракатлари унинг ҳимоячидан қутулишини ва орқа билан турган ҳолда уни чалг`итиб, ҳар қайси томонга алдаб кетишини таъминлайди; чизиқ бо`йлаб о`йнайдиган о`йинчи о`зи то`сиқ қо`йишни ва то`п узатишда шерикларига ёрдам қилишни билиши шарт.
Умуман, олдинга қо`йилган вазифани амалга ошириш учун ҳужумчилар кенг жойлашиши ва бутун майдон бо`йлаб ҳужум қилиши, то`сиқ қо`йиши, бурчак ва узоқ масофадан то`п отишни бажара олиши керак. CҲизиқ бо`йлаб о`йнайдиган о`йинчи ҳоли жойга кириб «очилса» ва дарвоза майдонига сакраб кирса, у ҳолда унга дарҳол то`п узатилади.
Бир неча о`йинчилар чизиқ бо`йлаб ҳужум қилишганда уларнинг вазифаси чегараланган бо`лади: бири ҳамиша дарвозага ҳавф туг`диради, бошқалари еса ко`пинча шерикларига ёрдам қилади.
Жой алмашишга келишиб ҳужум қилиш самарали усулдир. Бунинг учун ҳужумчилар о`йиннинг ҳар бир вазиятида муваффақиятли о`йнай олиши, то`пни узатиш ва дарвозага отишни билиши, о`йин жараёнини яхши туШуниши ва унинг ривожланиш ё`лини олдиндан қура билиши зарур. Жой алмашишга келишиб ҳужум қилишни, ҳимоянинг ҳар қандай тизимига қарши қо`ллаш мумкин. Бундай ҳужум усулларида ко`п тарқалган вариантлар: «восмерка», «икки бурчак» ҳисобланади.
Бу вариантларга бир неча о`йинчилар ҳаракатининг учрашув тамойили асос солган (3-6). Бунда ҳужумчилар гуруҳларга бо`линади ва о`зларининг ё`налиши бо`йича ҳаракат қилиши мумкин. Бир-бирига қарама-қарши ҳаракат қилиб учрашиши то`п ҳаракатининг мунтазамлигига то`сиқлар қо`йишга, бир ҳимоячи зонасига икки ҳужумчининг тасодифий киришига қулай шароит яратади.
Ко`пинча ҳужумнинг «восмерка» вариантида бу тамойил то`ла ёритилган. Унинг номи ҳужумчилар ҳаракатининг шаклидан келиб чиққан бо`либ катта ва кичик «восмёрка» деган икки турга ажратилади. (19-20 расм.)
О`йинчилар комбинацияси бир-бирига қарама-қарши «скрест» ҳаракат қилиб бог`лайди. Ҳар қачон то`п узатилганда о`йинчи диагонал бо`йлаб майдон бурчагига кетади ва о`зи то`п узатган жойига қайтади. Бу бир неча марта такрорлангандан со`нг ҳимоячилар о`рганиб қолади, шундан фойдаланган ҳужумчилар то`сатдан бошқа шерикларини ҳам жалб қилган ҳолда ҳужум шаклини о`згартиради ва рақиблар мудофаасини вақтинча саросимага солади.
Олти метрли чизиқ бо`йлаб, бурчак ва чизиқ бо`йлаб о`йнайдиган о`йинчиларнинг мунтазам ҳаракат қилиши, ҳимоячилар ҳаракати учун ундан ҳам ко`п қийинчиликлар туг`диради. Икки кичик «восмерка»да ёки икки учбурчак билан ҳаракат қилиш оддий о`заро ҳаракатни; 2-3 о`йинчи орасига то`сиқ қо`йиш ва асосий то`п узатишларни қо`ллаш яхши натижага еришишга имкон беради. Ҳаракат қилишда муҳими бир позицияда икки хужумчининг тўхтаб қолмаслиги; тўп билан бўлган уйинчи еса ҳимоячиларнинг олдинга чиқишига мажбур етувчи ҳужум ҳаракатларини ишлатиши керак.
Зонали ҳимояга қарши ҳужумда муҳими ҳимоячиларга ноқулай бўлган жойлаштиришдан фойдаланишдир. СҲундай қилиб, 6-0 ва 5-1 зонасига қарши курашда яхшиси икки чизиқ бо`йлаб о`йнайдиган о`йинчи билан ҳужум қилиш. 4-2 ва 3-3 зонали ҳимояга қарши курашда еса, бир о`йинчи чизиқ бо`йлаб о`йнаса яхши натижа беради.
Позицион ҳужум муваффақиятининг охирги натижаси о`йинчиларнинг о`заро келишиб қилинадиган ҳаракатига, олдиндан о`рганганини қо`ллашига ва о`йинда вужудга келадиган ҳолатларни ижобий ҳал қилишига бог`лиқ.