Урду жисмоний маданият факультети «Умумий жисмоний тарбия» кафедраси ўқитувчилари п ф. н. В рахимов, п ф. н. А шариповлар томонидан

Таянтушунчалар.
Манёвр, тадрижий хужум,страховка, ўйинданташқари холат, позиция, персонал.
Назоратучунсаволлар.
Химояланишнингқандайқисмларимавжуд?
Хужумташкилқилишнингусуллариқандай?
Мудофадаўйнашнингасосийпринциплариқандай?
Тадрижийхужумниташкилқилишусуллари?
Фойдаланилганадабиётлар
Р.А.Акрамов. умумийтахлили остида. Футбол. ДарсликТошкент 2006.
Исеев.СҲ.Т. Аналийатакующих дествиифутболистоввисокое квалификации. Ж.Фан-Спортга. № 1 2004.


Мавзу: Ўйинтехникасинингўзлаштиришгақараб
тактикмақсадқўйиш.
Режа:
1.Гуруҳтактикаси.
2.Тактиксистемалареволуцияси.
3.Ҳозиргитактиксистемалар.


Гуруҳтактикаси. Бутунфутболўйинибошдан оёқкомбинацияларасосигақурилганбўлиб, ўйиннингмазмуниҳамаслидашукомбинацияларданиборат. Уйинвақтидақайтатакрорланмайдиганҳолатларкўпучрайди. Буҳолларҳарбиринингўзасосибор. Бундайасосларниҳарбирўйинчи, енгаввало ҳимоячиларбилишиватушунишилозим. СҲундатактикпландаҳужумчиларгақаршиҳаракатқилишвазарурприёмларқўлланиш осонбўлади.
Мудофаадагигуруҳўйининингасосиймазмуниҳимояўйинчиларинингҳужумқилаётганрақибларигақаршиуюшганҳаракатлариҳисобланади. Мудофаадагиларўзининграқиббиланяккама-яккакурашаётганҳарбиршеригигаёрдамберадиёкиёрдамберишгатайёртуради. СҲундайқилиб, шеригигабевоситавакераклиёрдамберишданташқари, страховкақилишҳамуюштирилади. Моҳирликбиланжойтанлашесааниқҳамкорликқилишгаёрдамберади.
Ҳимоядагигуруҳтактикасидарвозага хавфсолаётганҳарқандайрақибгақаршигуруҳбўлибҳаракатқилишниназардатутадивашерикларигаёрдамберишгақаратилганбўлади. Страховка, шунингдек «девор» ва «кесишув»
комбинацияларигақаршиҳаракатларҳимоядаиккиўйинчинингҳамкорликқилишусулларигакиради. Махсусуюштирилганқаршиҳаракатларчунончи, «девор» ясаш, сунъий «ўйинданташқари» ҳолатҳосилқилишвадарвозабоништирокидагиҳаракатларучваундан ортиқўйинчинингҳамкорликқилишусулларигакиради.
Страховка.Ўйинвақтидаўзшеригигаёрдамберишусуллариданбиристра-ховкаҳисобланади. Ҳимоястраховканингтўғрнвавақтидабўлишиунингмус-таҳкамлигиваишончлилигининггаровидир. Страховкақилишучунтанланганпозициязарурҳоллардашерикйўлқўйган хатонитузатадиганбўлишикерак. Бундайпозицияҳаммавақт орқада, ўйинчинингўздарвозасигаяқинроқжойдабўлади. Страховкақилаётган 3- ўйинчитўғрижойтанлаганлигикўрсатилган. Тўпрақиблар. Страховканинг 10- яримҳимоячисида, 11-қанотҳужумчиси 2-ҳимоячиданқочиб, бўшжойгачиқади. 10-ўйинчитўпниўшатомонгаузатади. Бироқ 2-ҳимоячинистраховкақилишучунпозициянитўғританлаган 3- ҳимоячиқанотҳужумчисидан олдинтўпга етибборади.
«Девор», «кесишув», «тўпнитегмайўтказиш» ва «биртегишдаёқузатиш» комбинацияларигақаршикурашишмудофаадагиларучунанчагинамураккаббўлишигақарамай, ҳимоячибирўзивамудофаадагишерикларибиланкелишибўйнаб, букомбинацияларгақаршимуваффақиятлиҳаракатқила олади.
«Девор» комбинациясигақаршиҳаракат. «Девор» комбинациясигақаршикурашдабукомбинацияқаердабўлаётганиниҳисобга олишкерак. Баъзанҳужумчиларданбиринижудаяқинқўриқлашданвозкечиб, зонадаўйнаганёки «девор» комбинациясиниамалга оширишгабўшжойқолдирмасликмақсадидамудофаакучларинижаримамайдонияқинигатўплаганмаъқулбўлади. Биринчиузатилгантўпни олаётганрақибганисбатанпозициянитанлашбукомбинациягақаршиҳаракатдагиасосийпайтҳисобланади. Тўпнитепибчиқарибюборишни, рақибнингжавобузатишиниқийинлаштнришниёкиунидастлабкирежасиданқайтишгамажбурқилишнимўлжаллабрақибяқиниданжойтанлашкерак. Бунда орқадагиўйинчинингролижудамуҳимбўлади. Воқеаларнингкейинқандайбўлишикўпжиҳатданунингкомбинацияқандайдавометишиникўрабилишига, шунингдеквақтидаёрдамгакелабилишигабоғлиқ.
«Кесишув» комбинациясигақаршиҳаракат. Букомбинациядарвозагатахдидсолишнуқтаиназаридан «девор» комбинациясидек хавфлиемас. Одатдабукомбинациядарвозадананчаузоққўлланилиб, асосанташаббуснисақлабтуришгақаратилганбўлади. «Кесишув» пайтидаҳимоячиларўзиқўриқлаётганўйинчиларнингҳаракатига, айниқсатўпбиланқолганўйинчинингҳаракатигақаттиқеътиборбериб, дарвозайўлинитўсиб олганларимаъқул.
«Тўпнитегмайузатиш» комбинациясигақаршиҳаракат: Букомбинацияжаримамайдонидоирасидаенгсамараличиқади. Укутилмаганҳаракатларга. асосланганбўлганлигиучунҳамҳимоячиларниҳоятдаеҳтиётбўлишларикерак. Одатда, ўзиқўриқлаётганўйинчибилан озгинафурсатқаровсизқолдирилганҳужумчиўртасидатўғрипозициятанлаганҳимоячибукомбинациягақаршиҳаракатқила олишимумкин. Ҳимоячитўпузатилганҳужумчиданепчилликқилишваунгадарвозанимўлжаллабзарбаберишгаимконбермасликкаҳаракатқилишикерак.
Айнивақтдаҳужумчитепмоқчидекчоғланибтуриб, тўпнишеригигаўтказибюборишимумкин. СҲунингучунҳимоячидарвозанимўлжаллабтепишга халақитберишгинаемас, балкитегмайўтказибюборилгантўпни олибқолишнингиложиниқилишгаҳамтайёртуришидаркор. Биринчибўлибкурашгакираётганҳимоячинингшериклариунингҳаракатларимуваффақияцизбўлгантақдирдаунистраховкақилишгаваҳужумчитегмайўтказибюборгантўпни олибқолишгатайёрбўлишларикерак.
Сунъий «ўйинданташқари» ҳолатнивужудгакелтириш. Бундайҳолатнивужудгакелтиришмудофаадагисамаралиметодҳисобланади. Одатдақуйидагиҳоллардасунъий «уиинданташқари» ҳолатвужудгакелтирилади:
а) рақибжамоаситашаббусниқўлга олиб, зўрберибҳужумқилавергандава олғаинтилаверганда;
б) рақибҳужумчиларикескин очилишгаинтилиб, мудофааичкарисидабўшжойгачиқмоқчибўлганда;
в) ташаббуссизнингжамоадабўлиб, рақибларнингмудофаагаўтиб олишданбошқаиложиқолмай, олдиндабир-иккиўйинчинигинақолдириб, тўпларниузоқданнуқулшуларгаузатиббермоқчибўлганда.
«Ўйинданташқари» ҳолатнивужудгакелтиришсанъатиаввало ҳимояқаторидагиўйинчиларҳаракатинингбир-биригамослигигабоғлиқ.
Одатдаўздарвозасигаҳаммаданкўраяқинтурганҳимоячининг «ўйинданташқари» ҳолатниуюштиришимкониятлариенгкўпбўлади. Убошқаҳимоя-чиларнингҳаракатларивақандайтурганлигини, шунингдектўпнибошқараётганрақибларнингҳаракатлариваниятларинизўреътиборбилан «кузатибборишикерак. Тўпдарвозагақанчаликяқинбўлса, ҳимоячинингўзҳаракатларинимослаб олишларива «ўйинданташқари» ҳолатниуюштиришларишунчаликмураккаблашаборади. Тажрибаларбундайҳолатнивужудгакелтиришҳаммаданкўрамайдоннингмарказийчизиғибиланжаримамайдоничизиғи оралиғидамуваффақиятличиқишиникўрсатмоқда.
«Ўйинданташқари» ҳолатнитўғриуюштириш . 10-ўйинчитўпниузоқдан 11- ёки 9-ўйинчигаузатибберади. Иккалаҳолдаҳам 3-ҳимоячишундагиназарбаберилиши олдиданилгаригаўтиб, ҳужумчиларниўз орқасида «ўйинданташ- қари»ҳолатдақолдириб, ҳужумнитезтўхтатибқолишимумкин. «Девор» ясашвауни, уюштиришмудофаадаўйнашнингжудаяхшитактиквоситасиҳисобланади. Дарвозасигаеркинтўптепишёкижариматўпитепишбелгиланганжамоа «девор» ясашданфойдаланади. Рақибтомонмудофаада-гилардарвозасияқинидажаримаёкиеркинтўптепаётганбўлса, тўпйўлинитўсишмақсадидамудофаадагиларнингбиргуруҳўйинчилариқаторсафтортибтуради. Тўғриясалган «девор» кўпжиҳатдандарвоза хавфсизлигинитаъминлабберади. Одатда 4—5 ўйинчи (кўпинчаиккиҳимоячи, иккияримҳимоячнвабирҳужумчи) «девор» ясашгатуради. Зарбабериладиганжойдарво-заданқанчаузоқдабўлса, шунчакамўйинчи «девор» ясашгатуради.
Мудофаадагиларнинг «девор» ясашданмақсадиўздарвозасинингяқинбурчагинитўппа-тўғризарбаберилишидансақлашдир (узоқдагибурчакнидарвозабонқўриқлайди).
«Девор»нингтурларитактикрежаларга, ўйинчиларнингсафтортишивасонигабоғлиқ. «Девор» ясагандарақибнингбурамазарбаберишимумкинлиги-ниҳамҳисобга олишкерак.