Урду жисмоний маданият факультети «Умумий жисмоний тарбия» кафедраси ўқитувчилари п ф. н. В рахимов, п ф. н. А шариповлар томонидан

Тактиксистемалареволуцияси. Тактиксистема — буҳарбирўйинчи-нингвазифаларивауларнингфутболмайдонидагиўринларибелгилабқўйилганҳолдажамоабўлибўйнашҳаракатлариниуюштириш.
Ҳартактиксистеманинг озми-кўпмидоимийаломатларибўлиб, ўйинчи-ларнингжойлаштирилишиваўйиннингқандайусулҳамдашаклда олиббори-лиши, шунингдекўйинчиларнингвазифаларишуларжумласигакиради.
Хужумбиланҳимояўртасидагикурашҳарқандайспортўйининингривожланаборишигатаъсирқиладиганасосий омилҳисобланади. Худдишукурашфутболтактикасидоимо тараққийетибтуришинирағбатлантирибборади.
Ўзтараққиётидаенгўзгарувчанииндивидуалтактикадир. Бурамазарбабериш, тўптахтатиш, финтқилишсингаритехникприёмларнингянги-янгиларипайдо бўлиб, улариндивидуалтактикавоситаларибўлибқолади. Бу ердатактик ечимларниамалга оширишвоситаларинисбатантезўзгарибтуради. CҲункиҳужумнингянгивоситаситопилдими, бас, салўтмаймудофаанингянгивоси-тасиёрдамидаунибартарафетишйўлиҳамтопилади. Жамоаўйининиуюштиришесабошқагап. Тактиксистемаларҳамжамоаўйининингифодасиҳисобланади. Одатда, ҳужумбиланҳимоядагикучларнисбатняхшибалансланганбўлса, ўйинжудақизиқўтади. Бироққайсидирбиртренермудофаадажамоаҳаракатлариниуюштиришнингянгивариантиниишлабчиқадидейлик. Маълумпайтгачамудофааҳужумданустункелибюради. Вақтикелибқаршичоратариқасидаҳужумҳаракатлариниуюштиришнинтзарурусулиишлабчиқилади. СҲундайқилиб, биртактиксистемаўрнигабошқа, прогрессивбўлгансистемавужудгакелади. Лекин, индивидуалтактикҳаракатлардаянгиликлартез-тезпайдо бўлибтурсада, батамомўйинтараққиётигабоғлиқбўлгантактиксистемаларанча-анчавақтдаўзгаради.
Ҳозиргитактиксистемалар. Ҳозиргифутболтактикасиўйинчилардантехникжиҳатданмоҳир 6ўлишнивауларнингтактиктафаккуриривожланганбўлишинигинаемас, балкифункционалимкониятлари ортиқбўлишиниҳамталабқилади.
Ўйинчиларҳаракатчанлигини, универсаллигини оширишваўйинниянадааниқроқуюштиришҳисобигажамоанингҳужумқудратиникучайтириштенденциясизамонавийфутболтараққиётидагибошйўналишларданбириҳисобланади.
ФутболданХжаҳончемпионатидаўйинниянгичауюштиришпринципи, яънитоталфутболпринципиеътирофетилди.
Тоталфутболдегандаҳаммаўйинчиларнингуюшқоқликбиланҳаракатқилиши, ҳужумдагивамудофаадагиҳарқандайҳолатдауларнингжудаактивбўлишитушунилади. Ўйинчиларнингуниверсаллигитоталфутболнингмуҳим хусусиятидир. Бундаҳамҳаммафутболчиларилгаригидекконкретўйинпозициясидабўладилар. Бироқўйиндавомидазаруратбўлганидаўйинчиларўзаро алмашинибўйнайдиларки, буҳолҳаммапозицияларгачиқавериш, қаторларбир-бириданузилибқолишигайўлқўймаслик, рақибларни оперативкенгликданмаҳрумқилишимкониниберади.
Ўйинчиларузлуксизҳаракатдабўладилар, жудакўпимпровизацияқилибўйнайдиларваўйин характеринижамоагакераклийўналишдатўсатданватезўзгартира оладиганбўладилар.
ЙУксакдаражадагитезкортехника, ўйинмаромивасуръатинибошқарабилиш, манёврчанликбугунгикундаўйинчиларнингалоҳидақаторлар орасидагитафовутнийўқотишгаёрдамберадиган, ўйинчиларўзаро алмашибўйнашга, яъниулартайёргарлигиниуниверсаллаштиришгаимконберадиганиндивидуалватехник хислатлариҳисобланади.
Ҳозиргифутболдаҳужумҳам, мудофааҳамялпибўлиб, индивидуалўйинметодларибиланқўшиб олибборилади. Бундай «балансланган» футболжудасамарадорватомошабопбўлади. Турлиқаторўйинчиларинингўзаро аниқалмашибўйнашларимудофаага халал етказмайтурибяримҳимоячиваҳимоячиларданҳужумдафойдаланишимкониниберади.