Урганч давлат университети “Жисмоний тарбия назарияси ва методикаси” кафедраси


Download 1.44 Mb.
bet49/77
Sana08.03.2023
Hajmi1.44 Mb.
#1253717
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   77
Bog'liq
Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi Maxsus sirtqi bo\'lim

Уз-узини текшириш учун саволлар:

  1. Асосий атамалар ва тушунчаларга изох беринг.

  2. Жисмоний кобилиятларни ривожлантириш конуниятлари

  1. Жисмоний сифатларни тарбиялаш

  1. Куч ва уни ривожлантириш методикасининг асосларига нималар киради?

  2. Тезкорлик ва уни ривожлантириш методикасининг асосларига нималар киради?

Фойдаланилган адабиётлар.

1. Теория и методика физического воспитания: Учеб, пособ, для студентов пед.институтов: . Под.ред. Б.М.Шияна - М. : Просвещение, 1988. Бетлар: 80 -101.


2.Матвеев Л.П. Теория и методика физической культуры.- М: Физкультура и спорт., 1991 г. Бетлар: 106-107,114-120, 126, 220, 226, 233.
3. Теория и методика физического воспитания: Под. Ред Б.А.Ашмарина - М. Просвешение, 1990 г. - 65-75 бетлар.
4. Минев Б.Н.,Шиян Б.М. Основы методики физ. восипитания школьников. -Москва., Просвешение 1989 г. 86-103 бетлар.
5. Боген М.М. Обучение двигательным действиям.
- М . Физ-и. 14-41 бетлар.

  1. Усмонжоджаев Т.С. Жисмоний тарбия назарияси ва методикаси. Тошкент. 1976 й. 527 б.

  2. Спорт тренировкасининг назарияси ва методикасининг асослари. М.Рахимов Тошкент 2000 й.

  3. Кураш назарияси ва усулияти. Ф.Керимов. Тошкент 2001 й.



МАВЗУ: ЧИДАМЛИЛИК, ЧАŠŠОНЛИК ВА ЭГИЛУВЧАНЛИКНИ ТАРБИЯЛАШ МЕТОДИКАСИ.

РЕЖА:


  1. Чидамлилик ва уни ривожлантириш методикаси.

  2. Чакконлик ва уни ривожлантириш методикаси.

  3. Эгилувчанлик ва уни ривожлантириш методикаси.

Чидамлилик ва уни ривожлантириш методикаси


Жисмоний мехнат(спорт фаолияти)ни бажараётган киши секин аста уз фаолиятни давом эттирилишини киийнлашаётганлигини сезади. Тер куйилиб ока бошлайди, юзида кизиллик кучаяди, ранги узгаради, мускул ларида хоргинилик сезади, харакат координацияси, харакат техникаси тар кибидаги элементларнинг кетма-кетлиги бузилади, нафас олишнинг равон лиги узгаради. Асосий харакат таркибида бажарилиши лозим булмаган ку шимча кераксиз харакатлар пайдо булади. Бунга асосан, организмдаги фи зиологик, биохимиявий ва биомеханик узгаришлар сабаб булади. Фао лиятни давом эттириш эса рухий, иродавий ва бошка сифатлар эвазига бажарилади. Бундай холатни конпенсацияли чарчок фазаси дейилади.
Агарда ирода наммоён килиш даражасини ортганлигига карамай, иш интенсивлиги пасая борса, конпенсациясиз чарчок фазаси бошланганли гини билишимиз лозим. Чарчок узи нима? Мехнат (машк килиш) давоми да иш кобилиятининг вактинчалик сусайиши ЧАРЧОК дейилади. Бир хил иш фаолияти давомида чарчок турли кишиларда бир хил вактда турлича були шини куришимиз мумкин. Чунки, хар бир индивидда чидамлиликни ривож ланганлиги турличадир.
Мускул иши фаолиятида жисмоний машклар билан шугулланиш давомида чарчокка каршилик курсатиш даражаси чидамлилик сифати деб аталади.
Чарчаш мавзуси бобкалонимиз Абу Али ибн Синонинг илмий меро сидан муносиб урин олган Бир мингинчи йили ёзишни бошлаб 1024 йили мукаммал тарихий илмий асарга айланган ”Китоб ул Конун фит Тиб”да сурункали жисмоний машк бажариш чарчокни вужудга келтиришига тухта либ уни турт хилга ажратиб изох берган:
1. Ярали чарчаш; унда терини юзида ёки тагида яра каби бир нарса сезилади.
2. Котиб чарчаш; унда киши гуё гавдасини босилган ва мажаглан ган гумон килиб танасида иссиклик ва бушашишни сезади.
3. Шишли чарчаш; бунда тана одатдагидан кизиганрок булиб, говлаганга ухшаш хиссиёт сезади.
4. Озиб чарчаш; унга учраган киши гавдасини куриган ва ковжира ганрок сезади.
X асргача урта Осиё халклари жисмоний тарбияси тарихида тан тар биясининг илмий-амалий фикрлари биринчи булиб юкорида кайд килин ган асарда ифодаланганлиги эътиборга лоикдир. Бу асар чарчокнинг ички механизмини мукаммал баён этиб уни тиклаш хакида тиббий маслахатлар берган.
Жисмоний тарбия амалиётида аклий, жисмоний, эмоционал, сенсор чарчокларни фарклашимиз тугри келмокда.
Чидамлилик воситалар ва воситаларсиз улчанади. Чидамлиликни во ситали улчаш учун, масалан, маълум тезлик билан югуриш тавсия кили нади, хамда уша интенсивликни бушаштирмай ушлай олиш вакти (тезлик ни сусайиши бошланганга кадар) хисобланади. Шунинг учун тугридан-туг ри чидамлиликни улчаш жуда нокулай. Купрок воситасиз улчашдан фой даланилади. Спорт амалиётида, узун масофага(10.000м; 20.000 м) югуриш учун сарфланган вактига караб чидамлилик бахо берилади.
Кишининг харакат фаолияти турличадир. Чарчокнинг характери ва механизмига караб махсус ва умумий чидамлилик фаркланади. Танлаб олинган(ихтисослик) спорт тури ёки мехнат фаолияти учун талаб килина диган чидамлиликни махсус чидамлилик, бошка хаётий шароитдаги фао лият учун лозим булган чидамлиликни умумий чидамлилик дейилади. Бокс чининг махсус чидамлилиги, футболчининг умумий чидамлилиги деган иборалардан амалиётда фойдаланилмокда.
Югуриш, сузиш, чангида юриш, кайик хайдаш каби спорт турлари да деярли барча мускуллар харакат фаолиятида иштирок этади. Шунинг учун чарчок айрим мускуллар гурухида хамда организмнинг барча мускул ларида булиши чидамлиликни махсус ва умумийлигини келтириб чикара ди ва шакл жихатдан бир хил булган машкларни турли интенсивликда бажариш имконини ярата ди. Бунда чидамлилик хам турлича намоён була ди. Шунинг учун жисмоний машкларни бажаришда организмнинг чарчок ка нисбатан талаби турлича булади .
Чидамлилик талаб килинадиган машкларни бажаришда инсоннинг функционал имкониятлари, бир томондан, лозим булган харакат малака лари ва техникани эгалланганлиги даражасига боглик булса, бошка томон дан, организмнинг аэроб ва анаэроб(кислородли, кислородсиз) имкониятла рига боглик. Нафас имониятлари хусусийлиги нисбатан юкори эмас, улар харакатни ташки формасига хами айтарли боглик булмайди. Шунинг учун югуриш машки ердамида узини аэроб имкониятларининг даражасини оширган шугулланувчи бошка харакатларни, масалан, эшкак эшиш, юриш, велосипедда юриш машкларни бажаришда хам узининг чидам лилигидан ижобий наф олади. Мисол, юриш ва югуришдаги харакатлар нинг координациявий тузулиши ва тезлик, куч характеристикаси куп холларда турлича. Тренировка оркали югуришда эришилган тезликни яхшиланганлиги юрушни максимал тезлигига ижобий ёки салбий таъсир курсата олмайди. Яъни “кучиш” йук. Югуриш тезлиги юриш тезлигини узгаришига таъсир курсатмаган. Лекин узок масофадаги шугулланганлик бир вактни узида юриш билан югуришда бири бирига кучишини мумкинлиги илмий-амалий исботланган(В.М. Зациорский ва бошкалар). Демак, координациявий бири-бирига якин булган харакатларни бажа ришда спортчи организмининг вегетатив системасини функционал имко ниятини эътиборга олсак умумлаштирилган холат, шартли айтилганда, “вегетатив” шугуланганлик чидамли лиги нинг “кучиши”(утиш)га кулай имконият очилади. Лекин хар бир холатда кучиш руй бермаслиги организм ни энергия имкониятларига, харакатларнинг барча сифат хусу сиятларига талаб куймай харакат малакаларининг узаро фаолиятлари харктерига хам боглик булади.
Умумий ва махсус чидамлиликнинг аник вазифаларини хал килиш огир, кунгилга тегадиган даражадаги бир хил ва энг катта хажмдаги огир ишни бажаришни таказо килади. Чарчаш толикишга айлана бошланганда хам машкни тухтатмаслик талаб килинади. Бу эса рухий тайёргарлик нинг намоён булиши учун юкори даражада катта талабни куяди.
Чидамлиликни ривожлантириш мехнатсеварликни, катта нагрузка ларга, шунингдек, нихоятда хоргинлик хиссига бардош беришга тайёр туришни тарбиялаш билан олиб борилади. Спортчилар машгулотда озми-купми чарчокни хис килсаларгина, уларда чидамлилик ортиб боради. Бу эса ташки томондан чидамлиликнинг ортиб боришида намоён булади. Мос лашув узгаришларнинг микдори ва кай максадга каратилганлиги тре нировка нагрузкалари натижасида организмдаги жавоб реакцияси харак тери, даражаси билан белгиланади.

Download 1.44 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   77




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling