Urganch davlat universiteti zohid jumaniyozov tarjimaning nazariy va amaliy asoslari

Tarjima amaliyoti – tarjima nazariyasi faniga ko’ra uzoq tarixga ega bo’lgan, hozirgi kunda nazariy bilimlar asosida qilinadigan tarjimaviy faoliyat turi hisoblanib, tarjima nazariyasi fani bilan uzviy bog’liqdir.

Tarjima tarixi - adabiyot tarixi bilan tengdosh. O’zbek tarjimachiligi boy, qadimiy tarixga ega. O’zbek mumtoz adabiyotining shakllanishida tarjima adabiyotining roli katta bo’lgan. Sharqning ulug’ badiiy asarlari asrlar davomida xalqimizning ma’navi-estetik kamoloti uchun xizmat qilgan. Qutb va Xaydar Xorazmiy, Sayfi Saroyi, Xomushiy, Muxammad Temur, Dilovarxo’ja, Ogahiy, Almaiy, Sirojiddin Siddiq Xodayliqiy kabi atoqli tarjimon-adiblarning nomi madaniyatimiz tarixida faxrli o’rinni ishg’ol etadi.

Tarjima tanqidi- tarjima jarayonini kuzatib, chop etilayotgan asarlarni baholab boradi, tarjimalar sifatining yaxshilanishiga ko’maklashadi. Tarjima tanqidi tarjimachilik ishining amaliy va tashkiliy masalalarini ko’tarib chiqadi, adabiy tanqid bilan hamkorlikda rivojlanadi. Tarjima tanqidining adabiy tanqiddan farq qiladigan talablari, xususiyatlari mavjud.
O’zbekiston boy tarjima tarixiga ega. Bu tarixni sxematik tarzda quyidagicha tadqiq qilish maqsadga muvofiq.

1. sohalar va janrlar bo’yicha – aniq va gumanitar fanlarga doir kitoblar tarjimasi; tarjima va lug’atshunoslik;

   
   

2. til tamoyillari bo’yicha (arabcha-o’zbekcha, forscha-o’zbekcha, turkcha-o’zbekcha va hakozolar); bilingvizm va tarjima;

   
   

3. tarixiy an’analar va mahalliy sharoitga oid tipik belgilar bo’yicha (Xorazm tarjima maktabi, Toshkent tarjima maktabi va hakozo);

   
   

4. davrlar bo’yicha (11-12 asrlar tarjima tarixi, 15 asr tarjima tarixi, 19 asr tarjima tarixi).

   
   

Tarjimani nazariy va adabiy-tanqidiy jihatdan yoritish muhim vazifa hisoblanadi, bunda quyidagilarga e’tibor berish kerak.

1. sohalar bo’yicha tadqiq qilish: badiiy adabiyot, ijtimoiy-siyosiy va o’quv pedagogika adabiyoti, ilmiy-texnikaviy kitoblar tarjimasi; terminologiya

   
   

2. janrlar bo’yicha tadqiq qilish: proza, poeziya, dramaturgiya; dublyaj;

   
   

3. til belgilari bo’yicha; ruscha-o’zbekcha, o’zbekcha-ruscha tarjimalar; G’arbiy Ovro’pa adabiyoti asarlari tarjimasi; qardosh tillardan tarjima; bilingvizm va tarjima;

   
   

4. davrlar bo’yicha; yigirmanchi va o’ttizinchi yillar; ulug’ vatan urushi yillari tarjimalari, 50, 60, 70, 80, 90-yillar tarjimalari;

   
   

5. tarjima kitoblarining adabiy-tahliliy tanqidi (davrlar, janrlar, vaqtli nashrlar bo’yicha)

   
   

6. sinxron tarjima (tillar bo’yicha)