Ушбу ы=ув =ылланма в 5140900 касб таълим (бинолар ва иншоотлар =урилиши) йыналиши быйича билим олаётган талабалар, 3-йиллик ма

Rezьba burovchi qo’l mashinalar – gayka, shurup va shpilpka burovchilar. Ular rezьba li 
birikmalarni yig’ishda qo’llanilib, uzluksiz – kuchli va impulps – kuchli, ishchi qismi aylanuvchi 
va uzatmasi elektrlik, pnevmatik va gidravlik dvigatelli bo’lishi mumkin. Uzluksiz – kuchli 
rezьba burovchi mashinalarda aylanish dvigatelidan uzluksiz ravishda ishchi qismi bo’lgan 
otvyortka yoki kalitga kulachokli mufta va reduktor orqali beriladi. Ish xarakati bo’lmayotganda 
yo’naltiruvchi va yo’naluvchi yarim muftalar kulachoklari bir-biri bilan bog’lanmaydi. 
Mashinaga o’qi bo’ylab kuch berilganda yarim mufta kulachoklari birikadi va ishchi qismi 
(otvertka yoki kalit) shpindelp bilan birgalikda aylana boshlaydi. SHpindeldagi burovchi 
moment belgilangan zo’riqishga yetganda, yarim muftalar orasida o’q kuchlanishi xosil bo’lib, 
prujina qarshilik kuchini yengadi va yetaklanuvchi yarim mufta avtomatik ravishda chio’adi. 
Bunda mashina korpusida xosil bo’lgan reaktiv moment boshqaruvchi qo’liga ta’sir qiladi. 
CHunki yetaklovchi yarim mufta aylanishda davom etadi, yetaklanuvchi yarim mufta 
kulachoklaridagi zarbalar shpindelda qo’shimcha moment xosil qilib, dvigatelni ortiqcha 
zo’riqishdan saqlaydi. 
Bu qo’l mashinalar elektrik va pnevmatik dvigatelli bo’lib, diametri 12 mm gacha 
bo’lgan rezьba lar uchundir, ular reversivli, yig’ish va bo’shatish ishlarini bajarishi mumkin. 
Impulьs-kuchli qo’l mashinalarda dvigateldan aylanish ishchi qismiga (kalit) reduktor 
va zarbali – impulьsli mexanizm orqali o’tib, uni to’xtovsiz zarbali impulьsga aylantiradi. 
Amalda shunday ‘ollar xam uchraydiki, rezbali birikmalar qo’lda yig’ilayotganda yuqori 
moment xosil qilish uchun kalit oxiriga zarba beriladi. SHunday qilib, zarbali impulpsli 
gayka burovchining ko’p qismi unumli ishlatiladi. Bunda mashina korpusiga ta’sir qiluvchi 
reaktiv moment xosil bo’lmaydi, demak boshqaruvchi qo’liga xam xech qanday ta’sir 
qilmaydi.

---

144 
Elektrodvigatelь aylanishni planetar reduktor orqali kulachokli, tsilindr va prujinadan 
iborat bo’lgan mexanizmga beradi. Gayka burovchi ish boshlashida shpindelp kulachoklari 
prujina ta’siri ostida tsilindr kulachoklaridan uzilgan bo’ladi va elektrodvigatelь salt 
aylanadi. Buraladigan gaykaga gayka burovchi bosilganda, shpindelp prujina qarshiligini 
yengib, zarbali ipulps mexanizmi tsilindri bilan birikadi va gayka oxirigacha buraladi.
Gayka yoki boltni qotirishda burovchi momentning oshishi bilan tsilindr shariklar 
tapsiri ostida to’xtay boshlaydi va shu bilan birgalikda o’q bo’ylab siljiydi xamda shpindelp
kulachoklari bilan birikishdan chiqib, prujina qisadi. SHu paytda ozod bo’lgan tsilindr 
yo’naltiruvchi bilan biroz burchakka buraladi, tsilindr kulachogi chekkalari, shpindelp 
kulachoklari bo’ylab sirpanadi. Ular chekkalari bir–biriga tegmay qolganda, qisilgan prujina 
tsilindrni oldinga intiltiradi. TSilindr aylanishda davom etib, o’zining kulachoklari bilan 
shpindelp kulachoklariga zarba beradi va uni buraydi va shu bilan birga bolt yoki gaykani 
buraydi. Keyin yana orqaga qaytadi shpindelp kulachoklaridan birikishidan chiqib, 
qaytishda yana shpindelp kulachoklariga zarba beradi. Jarayon gayka yoki bolt 
qotmaguncha davom etadi. Bolt gaykani bo’shatish uchun shtepselli birikma yordamida faza 
almashtiriladi. 
Nazorat uchun savollar 
1.qo’l mashinalari qaysi turlarga bo’linadi? 2.qo’l mashinalari vazifasi nimadan 
iborat?3.qo’l mashinalariga qanday talablar o’qyiladi?4.Xarakatlanishga ko’ra qo’l 
mashinalarining necha turlari bor?5.Ishchi qismining xarakatlanishiga ko’ra qo’l 
mashinalarining qanday turlari bor?6.qo’l mashinalrining sinflarini taoriflang?7.qo’l 
mashinalarining shartli belgilarini yoriting?8.Rezba ochuvchi mashinalarning ishlashini 
ayting?9.Reza burovchi mashinalari qanday ishlaydi?10.Rezba ochuvchi mashinalarning 
qo’lda rezba ochuvchi asbobdan qanday farqi bor?