Ушбу ы=ув =ылланма в 5140900 касб таълим (бинолар ва иншоотлар =урилиши) йыналиши быйича билим олаётган талабалар, 3-йиллик ма

Sim arqonli uzatmalar- Sim arqonli uzatmalar - yukni xarakatini sim arqon aylantiruvchi 
shkif yoki baraban va sim arqon orqali bajaradi. 
Moslamalar. Moslamalar ko’p Qurilish mashinalarida ko’tarilayotgan yuk lebedka orqali 
moslamalar bilan bajariladi. Moslama bu ikkita aylanuvchi g’ildirak-aylantiruvchi va 
aylanuvchi (ularni o’z navbatida bir necha sim arqonlarini aylanishini bog’lovchi) bloklardan 
tarkib topgan. 
Reduktorlar-- Qurilish mashinalarining mexanik uzatmalarida aloxida qism sifatida reduktor, 
tezlik korobkasi, quvvatini almashtiruvchi korobka, reverslar ishlatiladi.Tishli va vintsimon 
reduktorlar aloxida agregat xisoblanib, burchakli tezlanishni sekinlashtiradi va aylanish 
momentini tezlatadi. 
Uzatmalar korobkasi. Uzatmalar korobkasi aloxida korpusda joylashadi. U bosqichli
xarakatni olib borishda foydalaniladi. Xar qaysi bosqichdagi
tezlikni o’zgarishi (zvenoda) boshqarishdagi element soni buyicha turlicha bo’lib, uzatmalar 
korobkasi bir, ikki va undan ko’p bo’ladi va xar bir bosqichda tezlik o’zgaradi.
Gidravlik uzatmalar- Gidravlik uzatmalarga gidrodinamik va gidroxajmli uzatmalar kiradi. 
Gidrodinamik: gidromufta yoki gidrotransformatorni o’z ichiga oladi. (1.28-rasm). 
Asosiy tafsiloti: aylantiruvchi va aylanuvchi uzatma simlarida qattiq bikr bog’lanishni 
bo’lmasligidir. Xarakat aylantiruvchidan aylanuvchi qismga, ishchi suyuqligining kinetik 
energiyasi xisobiga uzatiladi, ya’ni ishchi g’ildiragining qo’lchalari orqali ta’sir etiladi. 
SHuning uchun, gidravlik uzatmalarda saqlagich (maxsus saqlagich qurilmalari) ishlatib, ular 
ortiqcha dinamik Kuchlanishdan, mashina uzatmalarini ximoya qiladi.Xaydagich g’ildiragi ichki 
bo’shliqdagi suyuqlikni aylanishiga olib keladi.
Suyuqliq sochuvchi mexanizm. Suyuqliq sochuvchi suyuqlikni o’tkazish (to’xtatish) va uni 
yo’nalishini, ma’lum suyuqlikda o’zgartirish va suyuqlikni xarakatini taqsimlash uchun xizmat 
qiladi. Ular ishchi yo’nalishi tugashi bilan avtomatik ravishda sistemani o’chiradi. Asosan 
suyuqlik sochuvchi (taqsimlovchi) larga turli xil klapanlar o’rnatiladi: muxofazalovchi, 
qaytaruvchi, taqsimlovchi va xokazo. Ularning dastasida boshqarish (qaytarish, qo’shish) yoki 
oldingi xolatga keltirish moslamalari o’rnatilgan bo’ladi. 
Gidrodrossel-Gidroliniyalarda suyuqlik sarfini boshqarish uchun ishlatiladi. U doimiy yoki 
gidravlik qarshilik bilan boshqariladi. Teskari klapanli sozlanuvchi gidrodrossel bir 

---

161 
tomonlama yo’nalishga ega bo’lgan suyuqlik oqimi uchun to’sib qoluvchi va boshqa 
yo’nalishdagi oqimni erkin suyuqlikda o’tishini ta’minlovchi qurilma.
Gidrobak-Suyuqlik xarakatlanuvchi uzatmalarda (gidroprivod), aylanuvchi ishchi suyuqligini 
sovitish va tindirish uchun xajmiy saqlovchi idish xisoblanadi. Gidrobak atmosfera bilan xavo 
filtri qo’rinishidagi «sapun» orqali bog’lanadi. Gidroprivodlarda suyuqlikni aylanishi uchun 
ishlatiladi.