Узбек драматургиясида


Download 0.55 Mb.
bet1/16
Sana11.05.2023
Hajmi0.55 Mb.
#1451772
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16
Bog'liq
5594-1999


УЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ФАНЛАР АКАДЕМИЯСИ АЛИШЕР НАВОИЙ номидаги ТIШ ВА АДАБИЁТ ИНСТИТУТИ
---♦---


l(улёзма 1>ида

УДК 894.375.+82-1 5(575.1)


УЗБЕК ДРАМАТУРГИЯСИДА
КДХ,АМОН МУАММОСИ
(70-80-йшmар)

10.01.08 - Адабиёт назарияси


Филология фанлари номзодINШмий даражасини олиш учун такдим этилган




Илмий рах,бар - филология фанлари номзрди
С. МЕЛИЕВ / \\ '


r

"
,\' \l'--J


.
.
....._\ ,.

Ташкент - 1999


·---<::..'
"..J

МУНдАРИЖА


КИРИШ ......-... ....................,..,......................,......,..,.,............................... 3-9-бетлар


  1. БОБ. ДРАМАДА КАХРАМОННИНГ РУХИЙ­ МАЪНАВИЙ ОЛАМИ

    1. Дра.Уатик к.ах,рамоннинг узига хос хусусияти.




    1. Драмада психологик тасвир .......................

    2. Сах,нада куринмайдигап бош кдх,рамон

10-28-бетлар 29-47 бетлар 47-62-бетлар


  1. БОБ. ДРАМАТИК КОНФЛИКТ БА ХАРАКТЕР.

    1. Драматик конфликт куринишлари ..............

    2. Конфликтлар бирлиrи ва характер .............



ХУЛОСА


АДАБИЁТЛАРРУЙХАТИ


63-84-бетлар 85-106-бетлар 107-108-бетлар

109-119- бетлар



КИРИШ
Мавзунинr долзарблиrи. Адабиёт ва санъатнинr rуллаб яшна­ ши жамиятнинг маънавий баркамоллиги ижтимоий мух,итнинг соrломлигига боrлик,. Маънавий соFлом мух,итни яратишда адабиёт ва санъатнинг роли бек,иёсдир. Хаёт х,ак,ик,атини илFай олиш, х,аё­ тий вок,еа-х,одисалар мох,иятини очиб бериш ёзувчининг кенг дунё­ к,араши ва истеъдодига апбатта боFликдир. Агар муа.тшиф вок;еликдаги муаммоларни теран х,ис к,илиб, уларни бадиий ифода­ лаб, укувчи дик,к,ат эътиборини уша муаммоларга к.арата олса, унинг асарлари хаJ1к,к;а маънавий наф келтириши табиий. )'шбу жараёнда драматургиянинг х,ам узига хос алох,ида урни бор. Бунинг устига бу тур театр санъати билан чамбарчас боFлик,.
Маълумки, 80-йи.rп ар собик, СССР х,аётида а.,11ох,ида ахдмиятга эга. Бу шуролар империясининг сунгги ун йи.rЕ1игидир. Унинг даст- 1 лабки булаги турrунлик давриrа туrри келган булса, иккинчи IСИСМИ
чириб бораётган империяни сакдаб к,олиш учун утказилrан к,айта куриш ва ошкоралик деб аталган сиёсат билан якунланди. Бу давр Узбекистон мустак.иллигининг арафаси х,ам эди.
70-80-йиллар узбек драматургиясида катта авлод вакиллари Уйrун, К. Яшин, И. Султон, Н. Сафаров, 3. ФатхуJUiин, навк;ирон авлод драматурглари У.Умарбеков, Ш.Бошбеков, М.Бобоев, А.Иб­ рох,имов кабилар ижод к,илишди. У.Умарбековнинг "Шошма, ку­ ёu1!", "Аризасига кура", "К,иёмат к.арз", "Комиссия", Ш.Бошбеков­ нинг "Темир хотин", ""Эшик к.ок.к.ан ким булди?", "Тушов узган тул­ порлар", М.Бобоевнинг "Уттиз ёшлилар", А.Иброх,имовнинг "Ча­ кана савдо" асарлари яратилди. Ушбу драмаларда совет тузумидаrи узбек вок.елигининг муайян томонлари драматик йусинда бадиий талк,ин к,илинди. Соцреализмнинг партиявийлик ва синфийлик
тамойиллари х,амон кучда булганлиги учун х,ам ёзувчиларимиз 63:ъзи х,ошrарда метод к.олипига тушадиган асарлар ёзишга мажбур булдилар. Бирок. бундай асарлар х,ам уз даврида маълум вазифа ба­ жарди. Уларнинr х,ам узига хос бадиий к,иммати ва сах,навий ах,амияти бор. "Санъат асарларидаги уткинчи нарсалар санъаткор­ нинг яратувчи рух,ини эмас, балки санъаткор яшаган замоннинг ха­ тосидир. Бундай асарларда биз нимани инкор к.илсак, санъаткор­ нинr ха1оси сифатида эмас, балки уз кучини йу отган, 1\ачондир х,ак,ик,ий булган асос сифатида инкор этамиз"1• Худци шундай кам­ чилик биз текшираётган даврда яратилган драматик асарларда :х;ам учрайди.
Як.ин утмишимиз булган 70-80-йилларда яратилган драматик
асарларда етакчилик к.илган баъзи ижтимоий и:к;тисодий масалалар мустак,иллик шароитида эскирган, уз кучини йук.отган булиши та­ биий. Лекин ушбу асарлар биринчидан, узи яратилган даврнинг ба-1 диий х,ужжати булиши билан ах,амиятли булса, иккинчидан, инсон ва жамият х,аётига боrлик, абадий муаммоларни имкон к.адар тадIQIК. этгани билан к.имматлидир. Шунинг учун биз бу даврда яратилган
бадиий меросдан воз кечмаймиз, уларни илмий-назарий тахдил этишда давом этамиз. Узбекистон Президенти И.А. Каримов таъкидлаганидек, "Бизнинг тушунчамизча к,отиб к,олган зеки ак,идалардан воз кечиш - уз тарихий утмишимиз;:щн воз кечиш деrа­ ни эмас, Бу бир ёк.г1ама ва тор фикрдан воз кечиш демакдир"2
Диссертацияда 70-80-йилларда яратилган узбек драма.rrари ада­ биётшуносликнинг мух,им масаласи - адабий к,ах,рамои муаммоси нук,таи-иазаридан урганилади. Ушбу ун йиллик драматургиясида х,ам адабиётнинг барча турларида булгани каби давр ак.идалари таъсири-



1 Белинский В.Г. Танланган асарлар. -Т., 1955, 226-бет.
2 Каримов И.А. Узбекистан XXI аср бусаFасида:· хавфсизликка тахдид, баркарорлик шартлари ва тараккиёт кафолатлари, -Т., 1997, 151-бет.
да х,аёт х,ак;ик.атидан узок,лашиш, схематизм х,оллари учраиди. Лекин шунга к,арамай, талантли драматургларимиз уз к,аrrб диалек­ тикасига эга булган к.атор бош кдх,рамонлар образини яратишди.

Download 0.55 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling