Узбеки стон республикаси олий ва урта махсус


Download 1.98 Mb.
Pdf ko'rish
bet16/117
Sana27.06.2023
Hajmi1.98 Mb.
#1656953
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   117
Bog'liq
Zaynutdinov Sh Menejment asoslari

5.1. Корхоналар вазифалари 
Корхона юридик шахе хУКУКИга эга мустакил хужалик 
юритувчи субъект булиб, мулкдан фойдаланиш асосида у мехнат 
жамоаси томонидан махсулот ишлаб чикаради ва сотади, ишлар 
бажаради ва хизмат курсатади. 
Корхоналар мулк шаклига кура бир-биридан фаркланади: 
- фукаролар мулкига асосланган: хусусий, оилавий корхона; 
- жамоа мулкига асосланган: корхона, ишлаб чикариш 
ширкатлари, ширкатларга тегишли корхона, акционерлар жамияги 
ёки бошца хужалик жамиятлари, ижтимоий ташкилотлар, диний 
ташкилотлар корхонаси; 
- давлат мулкига асосланган корхона. 
Шунингдек, юридик шахе ХУКУКИга эга таъсисчилар 
уюшмасига асосланган кушма корхона хам ташкил этилади. Кушма 
корхона таъсисчилари жумласига чет эллик юридик шахслар ва 
фукаролар хам кириши мумкин. Хужалик обороти ва ишловчилар 
сонига боглик холда корхоналар йирик, урта ва кичик б^лиши 
мумкин. 
Кичик корхоналарни ташкил этиш ва улар фаолиятининг Узига 
хос хусусиятлари конун томонидан белгилаб кУйилади. 
Корхоналарнинг бошка турлари масалан, ижара корхоналари хам 
мавжуд, Корхоналар кунгилли асосда уюшма, хужалик 
ассосациялари, концерн ва бошка бирлашмаларга бирлашишлари 
мумкин. Бу бирлашмалар зиммасига баъзи ишлаб чикариш, хужалик 
вазифаларини марказлашган холда бажариш топширилади. 
32 


Коохоналар халк хужалигининг саноат, кишлок хужалик, 
лиш транспорт, алока, фан, илмий текшириш, савдо, 
К У Р И и
й-техникавий таъминот, хизмат курсатиш ва бошка 
М
° мокларида фаолият юритадилар. Улар бир вактнинг узида бир 
неча хил фаолият тури - аграр-саноат, саноат-савдо, саноат-
"
И Л И Ш )
и л м и й - и ш л а б
чикариш фаолиятлари билан 
шурулланишлари мумкин. Бу максадда улар ишловчиларни 
ёллайдилар, машина ва ускуна, хомашё ва материаллар сотиб 
оладилар, ишлаб чикариш жараёнини амалга оширадилар, асосий 
фондлар, оддий ва кенгайтирилган такрор ишлаб чикаришни 
амалга оширадилар, хал к исгеъмол молларини ишлаб чикарадилар 
ва а\олига пулли хизмат курсатадилар. Корхона уз мулкидан 
фойдаланади ва уни тасарруф этади, Уз мустакил балансига, ишлаб 
чикариш хужалик фаолияти натижалари, фойда ва зарар 
аникланган \исоб-китоб ва ^исоботнинг тугал тизимига эга булади. 
Корхона уз фаолияти асосини ма\сулот, хизмат, ишларга булган 
талаб асосида амалга оширади. Корхона фаолияти асосини 
истеъмолчи ва харидорлар билан тузилган хужалик шартномалари 
ташкил этади. Корхона давлат ээдиёжлари учун шартнома асосида 
ма\сулот ишлаб чикаради ёки хизмат курсатади. Барча турдаги 
корхоналар фаолияти молиявий натижасининг асосий 
умумлаштирувчи курсаткичи фойдадир. Солик, давлат ва махрллий 
бюджетга, банклар ва юкори ташкилотларга мажбурий туловлар 
тулаганидан сунг колган маблаг (соф фойда) корхона ихтиёрида 
Кол ад и, у фаолиятни давом эттириш, ишлаб чикариш ва ижтимоий 
со\ани ривожлантириш манбаи булиб хизмат килади. Корхона уз 
фаолияти учун мулки билан жавобгар булади. 
Турли мулк шакллари мавжуд булган шароитда давлат 
корхоналар мажбурияти корхоналар эса давлат, шунингдек, бошка 
корхона, ташкил от ва муассасалар мажбуриятлари буйича жавобгар 
булмайди. 
Корхона тулик хужалик \исоби ва уз-узини маблаг билан 
таъминлаш тамойилига асосан ишлайди. Корхона ишлаб чикариш, 
ижтимоий фаолияти, ме^натга \ а к тулаш мехнат жамоаси 
томонидан ишлаб топилган маблаг ^исобидан амалга оширилади. 
Корхона харажатларни ишлаб чикарилган ма\сулотни сотишдан 
келган даромад чисобидан коплайди. 
Корхонанинг тенг ^укукди эгаси булган мехнат жамоаси ишлаб 
Кариш ва ижтимоий ривожланиш масалаларини мустакил 
Да \ал килади. Корхона фаолиятида эришилган ютук ва 
33 


курилган зарарлар корхона соф фойдаси даражасида, \ар бир 
ишловчи фаровонлигида акс этади. Кам сарф килиб, энг яхщц 
ма\сулот ишлаб чикариш ва уни бозорда сотишни таъминлай 
оладиган корхона катта фойдага эришади ва ишлаб чикариш \амда 
ижтимоий р и в о ж л а н и ш , ме^натга >;ак тулаш со\асида 
имкониятларга эга булади. Самарали мехнат килувчи, исгеъмолчи 
ва жамият учун зарур, юкори сифатли махсулот ишлаб чикарувчи 
доимо харажатларни кискартириш йулларини изловчи, ма\сулогни 
арзонлаштиришга \аракат килувчи корхона яхши фойда, яхши 
иш ^акига эга булади, уз мехнат ш а р о и т и ва турмущ 
фаровонлигини яхшилашга эришади. 
Бозор иктисодиёти йиллар давомида ривожланишга ^аракат 
Килмайдиган, ишлаб чикариш самарадорлигини ошириш устида 
бош котирмайдиган, истеъмолчи учун зарур махсулот ишлаб 
чикаришга интилмайдиган, уз фаолиятига хужасизларча, 
жавобгарликни хис килмаган \олда муносабатда булади, 
интизомсиз, тартибсизларга нисбатан кескин муносабатда булади. 
Яхши ишлайдиган, умумий яхши ишлашга ^аракат киладиган 
бозор иктисодиётида шароитида уз кобилияти, гашаббускорлиги, 
ижодкорлигини намоён килиш учун кенг имконият яратади. Бозор 
ижодкор, унумли, самарали ме\натни такдирлаб, хафсаласизларни 
пул билан жазолайди. 
Корхонанинг асосий вазифаси - ижтимоий ээдиёжларни юкори 
истеъмол сифатларига эга булган ма^сулотлар билан кам сарф килиб 
таъминланиши, бунинг асосида бугун жамоа фаровонлиги, корхона 
мулки эгаси манфаатларини таъминлашга эришишдир. Бу вазифани 
амалга ошириш йулида корхона куйидагиларга эришиши лозим: 
- ишлаб чикаришнинг ривожланиши ва самарадорлиги 
ортиши; уни \ар томонлама жадаллаштириш, фан-техникани 
тараккий эттириш, мехнат унумдорлигини ошириш, ресурсларни 
тежаш, фойдани купайтириш; 
- жамоани ижтимий жи\атдан ривожлантириш, ижтимий 
со\анинг замонавий моддий асосини шакллантириш, юкори 
унумдор мехнат учун имкониятлар яратиш, ме^натга караб 
таксимот тамойилини амалга ошириш, атроф му^итни \имоя 
Килиш ва яхшилаш; 
- ме\нат жамоасининг уз-узини бошкариши, \ар бир 
ишловчини давлат, жамоа, хусусий мулкдан ^акикий мулкдор 
сифатида фойдаланишга кизиктириш, шунингдек, уларда жамоа 
ва давлат ишларига кизикиш уйготиш. 
34 



Download 1.98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   117




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling