Узбекистон олий ва урта махс


Download 2.5 Mb.
bet11/28
Sana14.09.2023
Hajmi2.5 Mb.
#1677573
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   28
Bog'liq
НИЗОМИЙ НОМИДАГИ ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ПЕДАГОГИКА tasviriy faoliayt

Расмлардан фойдаланиш. Расмлар асосан болаларнинг атроф-мухит хакидаги тасаввурларини аниклаш учун ва тасвирий усуллар, воситаларни тушунтириш учун хизмат килади. Педагог ва психологларнинг тадкикотлари шуни курсатадики, 2 ёшдаги болалар расмни предмет тасвири сифатида тушуниб етадилар. Лекин расмдаги кахрамонларнинг уртасидаги богликдикни, яъни харакатларни тушуниш кечрок, 4-5 ёшларда юзага келади. Масалан: 2 ёшли бола расмдаги хайвонларни «турибди» дейди, 4-5 ёшлигиси эса «гапиряпти», «юряпти», «келяпти» ва хоказо дейди. Болаларнинг кузатишлари купинча киска муддатли булади (масалан: шахар шароитида хайвонларни кузатиш).
Шунинг учун расмлардан фойдаланиш кайта идрок килишга ва кейинги тасвир учун характерли булган энг асосийсини аниклашга ёрдам беради. Расмлар ана шундай шароитларда керак булади: керакли предмет кул остида йук пайтида, ёки булмаса текисликда тасвирлашнинг айрим усуллари билан таништириш учун хизмат килади. Масалан: тарбиячи болаларга узоклашган предметни тушунтириш учун расмни курсатади. Хдётда болалар шу узокдаги предметларни бир чизикда жойлашган деб идрок килсалар, расмда тарбиячи пердметларни узоклашганини курсатиб, тушунтириб беради, 6 ёшдан бошлаб шу максад билан расмдан фойдаланиш мумкин. Расмни кура туриб, бола ерни бир чизик билан эмас, балки кенг ер
булаги билан чизишни, узокдашаётган предметлар юкорирокда, якиндагилари пастрокда ва когоз четига жойлашишини тушуниб етади. Расм машгулот давомида болалар олдида колдирилса, болалар тушуниб етмай нусха кучиришга урганиб коладилар. Бу ёшда эса, болалар нусха кучириш билан эмас, балки ижод билан расм чизишлари керак. Баъзида машгулот давомида болаларга айрим кисмларни аникдаб олиш учун расмни курсатиш керак булади. Кейин эса расм олиб куйилади, чунки болалар нусха кучира бошлайдилар.
Тарбиячи томонидан ишлаш усулини курсатиб бериш. Мактабгача таълим муассасида таълим жараёнида болалар урганиши керак булган тасвирлаш куникма ва малакаларни улчамини аниклаб беради. Кенг булмаган доирадаги малакаларни улчамини аникдаб беради. Кенг булмаган доирадаги малакага эга булган бола турли хил предметларни тасвирлай олади. Масалан, уйни чизиш учун тугри туртбурчак шаклини чизишни билиш, яъни чизикларни тугри бурчак остида бирлаштиришни билиш керак. Ана шу чизиш усуллари машина, поезд ва бошка тугри туртбурчакли предметларни чизишда кулланилади. Тарбиячи тасвирлаш воситаларини курсатиб бериши кургазмали амалий усул булиб, бу усул болаларни керакли шаклни аник тажриба асосида онгли равишда чизишга ургатади. Курсатма 2 хил турда булади: имо-ишора билан курсатиш; чизиш усули билан курсатиш.
Х,ар иккала турда хам курсатма огзаки тушунтириш йули билан олиб борилади. Имо-ишора билан предметнинг когозда жойлашиши тушунтирилади. Кулнинг ёки каламчанинг когоз буйлаб харакатни, хатто 3- 4 ёшли болалар учун етарли булади. Имо-ишора оркали бола хотирасидаги кийин булмаган предметнинг асосий шаклини ёки унинг алохида кисмларини эслайди. Болалар бирор предмет ёки ходисани тарбиячининг кайси харакат ишораси оркали идрок килган булсалар, худди шу харакат-ишорани тарбиячи
машгулотда кайтарса, болалар курганлари билан чизмокчи булганлари уртасида алокадорликни онгли равишда сезадилар. Масалан: уй курилишини болалар
кузатаётганларида тарбиячи
курилаётган уйнинг корпус чизикларини тепага караб курилаётганлигини харакатлари билан курсатади, худди шу харакатларни машгулот бошида кайтарар экан, болалар хотирасидаги курганларини кайта эсга туширади. Ишора билан бола хотирасидаги предмет шаклини эслашга, хамда чизиш мобайнида боланинг кул харакатларининг
йуналиши аникланади. Боланинг ёши канча кичик булса, уни чизишга ургатишда шунчалик кул
харакатларини ишорасини курсатиш мухим рол уйнайди. Кичик гурухдаги боланинг харакатлари яхши ривожланмаган булса ва бола уз харакатларини бошкара олмаса, тарбиячи боланинг кулини ушлаб, биргаликда харакат билан чизади.
Бундай иш усули шу харакатларни боланинг узи хис килиши учун кулланилади. Агарда предметнинг шакли мураккаб булмаса, ишора билан бутун предметни чизиш мумкин. Масалан: копток, китоб ёки олма шаклининг кисмларини, арча шохининг жойлашиши, куш буйнининг киялиги. Тарбиячининг курсатма бериши машгулотда кандай топширик берилишига боглик. Машгулотда предмет шаклини тугри харакатлари билан чизиб курсатади. Бу асосан кичик гурухда утказилади. Масалан: болаларга юмалок шаклдаги предметларни чизишни ургатиш учун тарбиячи копток ёки олмани, уз харакатларини тушунтирган холда чизиб курсатади.
Агар предметни тасвирлаётганда унинг кисмларини аник кетма- кетликда чизиш керак булса, тарбиячи предметни бошидан якунига кадар чизиб курсатади. Факат бунда болаларнинг диккатини жалб килиш учун тарбиячи болаларга “Энди нимани чизиш керак?” деган саволни беради. Катта гурухдаги болалар купинча кисман курсатмалар бериш уринли булади. Болалар хали чизишни билмайдиган предметнинг бирор кисмини ёки алохида элементини чизишда курсатмалар берилади. Масалан, 4-5 ёшли болалар дарахтнинг танасини учбурчак шаклида, кенг асос билан чизадилар. Бу купинча тарбиячининг огзаки тушунтиришидан келиб чикадиган камчиликдир. “Дарахтнинг танасини юкори кисмида тор, куйи кисмида эса кенг булади”. Огзаки айтиб бериш билан бирга кул харакатлари билан чизиб курсатиш лозим. Катта гурухда эса, “Чиройли уй” мавзусида болалар расм чизаётганларида, тарбиячи доскада уйнинг ойна-эшиклари турли хил шаклда булишини курсатиб беради. Бундай курсатма боланинг расмини умумий чизмада хеч канчалик чегараламайди. Малакаларни мустахкамлаш учун кайтарилаётган машкдарда, сунг улардан мустакил равишда фойдаланишда курсатма факатгина индивидуал равишда, маълум бир куникмага эга булмаган болаларга берилади. Доимий равишда курсатма бериш болаларнинг пассивлашишига, хамда фикрлаш жараёнларини тормозланишига олиб келади. Чунки болалар
тарбиячининг курсатмасини ва ёрдамини кутиб, урганиб коладилар. Тарбиячининг курсатмаси янги техник усулларни тушунтиришдагина керак.

Download 2.5 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   28




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling