Uzbekiston respublikasi oliy va urta maxsus ta`lim vazirligi

21S` (Ay-Si-Ay) firmasi usuli buyicha donadorlangan ammiakli selitra olish. Bu usul Angliyadagi «KS1» firmasida uzlashtirilgan. Bu usul bilan olinadigan maxsulotga firma tomonidan — «nitram» savdo nomi berilgan. Loyixa kuvvati 1000 t/sutka bo`lgan birinchi qurilma 1965 yilda Severnsayd (Angliyar da qurilgan. Keyinchalik shunday kuvvatdagi kurilma Billingem shaxri (Angliyar da ishga tushirilgan. Xozirgi paytda ammiakli selitra ishlab chikarishning bu usulidan «1ShOE» (UDE, Germaniya) firmasi xam foydalanmokda.
<<1S1» firmasi usuli buyicha donadorlangan ammiakli selitra ishlab chikarishning asosiy jarayonlari kuyidagicha amalga oshiriladi (2.8- rasm): Aralashtirgich o`rnatilgan idish 1 ga kondensator 4 dan chikadigan bug` bilan ta`minlanadigan isitgich 3 orkali 55-60% li nitrat kislota tushadi.
Shu idishga eritish uchun (elak 16 da xosil bo`ladigan va tegirmon 18 orkali o`tadigan) nostandart maxsulot xamda tsiklondan maxsulotning mayda fraktsiyasi xam uzatiladi.
Unga yana maxsus kurilmada (sxemada ko`rsatilmagan) magnezitni 57% li nitrat kislota eritmasida eritilishidan va fil`trlanishidan xosil kilingan magniy nitrat eritmasi xam tushadi.
Xosil kilingan eritmaga magniy nitratning fil`trlash jarayonini engillashtirish uchun nitrat kislotada erimaydigan material — yordamchi qo`shimcha ko`shiladi.
Tarkibida magniy nitrat va ammoniy nitrat qo`shimchalari tutgan nitrat kislota eritmasi idish 1 dan neytrallagich 7 ga uzatiladi, u erda uni suyuq ammiak bug`latgichi 6 dan isitgich 5 orkali 80°S xaroratgacha kizdirilgan gaz xolatdagi ammiak bilan rN =3-4 gacha neytrallanadi. Bug`latgich va isitgichni neytrallagich 7 dan chikadigan o`ta kizigan bug` bilan kizdiriladi.
Neytrallagichda xosil bo`ladigan 87-89% kontsentratsiyali ammoniy nitrat eritmasi ko`shimcha neytrallagich 8 ga beriladi, u erda gaz xolatdagi ammiak bilan rN-6 gacha qo`shimcha neytrallanadi. Ikki boskichli neytrallash o`ta kizigan bug` bilan ammiak yukotilishini kamaytiradi.
Neytrallanish jarayonida eritma xaroratining keskin ortib ketishi xavfli xisoblanadi, chunki bunda ammoniy nitratning fontanli parchalanishi yuzaga kedishi mumkin.
Shuning uchun texnologik sxemada sovutilgan bug` kondensata uchun bak 9 dan kerak bo`lganda eritma xaroratini tezlik bilan pasaytirish uchun neytrallagich 7 ga yoki qo`shimcha neytrallagich 8 ga sovuk kondensat berilishi nazarda tutilgan.
rasm. <<1S` firmasi usuli bo`yicha donadorlangai nmMPakli selitra shllab chiqarish sxemasi89% li ammoniy nitrat eritmasi yukori jarayonida ammoniy nitratning kisman 10 ga uzatiladi.
Buglatish kismidagi bug`latgich jixozi donadorlash minorasi 14 ning parchalanishi xisobiga suyuqlanmaning rN qiymati ozgina pasayadi. Shuning uchun bak 11ga okib tushgan suyuqlanmaning rN qiymatini belgilangan darajaga etkazish 5 uchun ammiak beriladi.
Bu idishdan esa suyuqlanma minoraning tomchilatuvchi kurilmasi 13 ga keladi va unda ammoniy nitrat suyuqlanmasi donadorlanadi.