Узбекистон республикаси урта махсус ва олий таълим вазирлиги

 
 
 
 
30-rasm. Daraxt shohi, bargi va chig
‘
anoqning " oltin kesim" nisbatida rivojlanishi. 
 
31-rasm. Tabiatdagi oltin kesimlar 
 
Me’yordagi qon 
bosimi 
 
Kaltakesak 
 
Q
ush tuhumi 
 
Y
u
qor
igi
 
P
a
st
g
i
 
 

---

51 
Tabiatda har bir narsa o‘zicha yaxlit holda shakllanadi. Biroq har bir 
narsaning o‘z o‘lchami va shakli bor. Bu shakl va o‘lchamni, ular orasidagi 
garmonik yaxlitlikni biz buza olmaymiz. Nima uchun? Chunki bu garmoniya 
muayyan uyg‘unlik qonunlariga asoslangan. Unda simmetriya, oltin kesim va 
umumiy yaxlitlik qonunlari mavjud. Biroq har qanday yaxlit shakl qismlardan 
tuziladi. Bu qismlar ham turli o‘lchamlar va shakllarga ega, ular butunda 
simmetrik holda joylashgan yoki ma’lum bir maromda takrorlangan, almashilgan 
bo‘lishi mumkin, ya’ni ritmga asoslangan bo‘ladi. Turli o‘lchamli qismlar bir-
biriga va ayni paytda yaxlit butun shakliga nisbatan muayyan mutanosiblikda 
bo‘ladi. Ana shu munosabat shakllar proporsiyasi deb ataladi. Tabiatda ushbu 
proporsiyaning matematik nuqtai nazardan ko‘p hollarda "oltin kesim" miqdorida 
bo‘lishligi kuzatilgan. Shaklan mutanosib nisbatlar odatda simmetriyaga, ritm, 
garmoniya va go‘zallikka olib kelsa, nomutanosib nisbatlar aksincha tartibsizlikka, 
simmetriya va ritmning buzilishiga sabab bo‘ladi. Oqibatda ular kishi ko‘ziga 
befayz, hatto xunuk ko‘rinadi.
Shunday qilib tabiat shakllarining vujudga kelishida quyidagi beshta 
tamoyil: 1) yaxlitlik; 2) mutanosiblik; 3) simmetriya; 4) ritm va 5) asosiy