V. А. Kostetskiy

Bu vaziyatda kim haq? Sud qanday qarorga kelishi kerak? 
 
2-vaziyat. 
Erta bahorda S. qo‘shnisi I.ning uchastkasidan ajratib tu- 
radigan egat bo‘ylab 20 ta mevali daraxt o‘tqazdi. Bir necha yil 
o‘tgach, daraxtlar o‘sib, meva berdi. 
Ana shunda ildizlari bir joyda, mevali shoxlari esa boshqa 
uchastkada bo‘lgan daraxtlarning mevalarini kim uzishi kerakli- 
gi xususida nizo chiqdi. I. mevalarni yig‘ishga haqqi borligini 
ta’kidladi, chunki daraxt shoxlari uning hududini to‘sib qo‘ygan, 
natijada bu yerda hech narsa o‘smayotgandi. 
S. I.ning uchastkasiga kirib mevalarni yig‘ib olmoqchi 
bo‘lganida, haqoratlandi va uydan haydab chiqarildi. 
Ikkala qo‘shni nizoni hal etishi uchun sudga murojaat etishdi 
va ma’naviy hamda moddiy zararni qoplashni talab qilishdi. 
Qo‘shnilarning nizosini qanday hal qilgan bo‘lardingiz? 
Ulardan kim haq va nima uchun? Sudga berilgan da’vo haqi- 
ni kim to‘lashi kerak? 
FUQAROLIK SUDLOV JARAYONI ISHTIROKCHILARIGA 
YO‘L-YO‘RIQLAR 
Ishda qatnashayotgan shaxslar quyidagilarga haqli: 
— ish materiallari bilan tanishish, ulardan ko‘chirmalar olish va nusxalar 
ko‘chirish; 
— ishda qatnashayotgan boshqa shaxslarga savollar bilan murojaat qilish; 
— sud ishi jarayonida vujudga keladigan barcha masalalar yuzasidan o‘z 
fikrini bildirish; 
— sud qaroridan norozi bo‘lib, shikoyat berish. 
Da’vo ishida qatnashayotgan taraflar: 
— jarayonning istalgan bosqichida sud ishini to‘xtatish va uni tinch yo‘l 
bilan hal qilishga haqli, lekin javobgarning harakatlari qonunga zid 

---

93 
bo‘lsa hamda uchinchi shaxslar manfaatlariga daxl etsa, sud ishni 
to‘xtatishga rozi bo‘la olmaydi. 
SUD MAJLISINI O‘TKAZISH TARTIBI 
— sudyalar majlislar zaliga kirib kelayotganida kelganlar o‘rnidan turadi; 
sud qarori ham o‘rindan turgan holda tinglanadi; 
— ishda qatnashayotgan shaxslar sudga murojaat qilayotganda va ko‘rsat- 
ma berayotganda o‘rindan turadilar; 
— zaldagilarning hammasi sud raisi buyruqlarini so‘zsiz bajaradi; 
— har bir guvoh alohida so‘roqqa tutiladi, bunda hali so‘ralmaganlar ishti- 
rok etmaydi; 
— raislik qiluvchi fuqarolik sudlov jarayonida qatnashayotganlardan 
hammaning oldida ovoz chiqarib, quyidagicha qasam qilishini talab 
qiladi: «Ish yuzasidan o‘zim bilgan barcha ma’lumotlarni sudga ay- 
tib berishga qasam ichaman. Faqat haqiqatni, bor haqiqatni va tanho 
haqiqatni aytaman».