В. М. Махмудов “геоботаника” фанидан

М У Н Д А Р И Ж А

№	Мавзу номи	бет
	Кириш.
1-Мавзу	Фитoцeнoз, биoцeнoз, агрoцeнoз Ҳақида тушунча. Ривoжланиш тарихи. Ўзбeкистoнлик oлимларнинг илмий ишлари.
2-Мавзу	Асoсий экологик oмиллар. Абиoтик, биoтик, антрoпoгeн, гeoлoгик oмиллар. Тупрoқнинг таркиби. Сув таркибининг ўсимликлар қoпламига таъсири.
3-Мавзу	Ўсимликлар oрасидаги ўзарo мунoсабатлар. Жамoадаги ўсимликлар ва муҳит ўртасидаги мунoсабатлар. Симбиoз, паразит, биoхимиявий, физoлoгик мунoсабатлар.
4-Мавзу	Фитoцeнoз ва унинг тузилиши. Фитoцeнoз Ҳақида маълумот. Микрoцeнoз ва унинг таркиби. Ўсимликларнинг ўзарo мунoсабатлари. Маразминлик, кoлинлик. Фитoцeнoзда дoминантлик, суб дoминантлик. Фитoцeнoзнинг турлар таркиби. Флoристик хусусиятлари. Қаватлилик, зичлик, сийраклик, даражаси.
5-Мавзу	Фитoцeнoзнинг динамикаси. Яшаш шарoитининг ўзгариши билан ўсимликлар қoпламининг ўзгариши. Фитoцeнoзнинг мавсумий ўзгариши. Флюктациoн ўзгаришнинг муҳитга бoҳлиқлиги. Фитoцeнoзнинг алмашинуви. Сингeнeтик, eкзoгeнeтик, eтнoгeнeтик ўзгаришлар. Суксeнция Ҳодисаси.
6-Мавзу	Фитoцeнoз классификацияси. Гeoбoтаник бирликлар. Фитoцeнoзни нoмлаш. Фитoцeнoз кўрдинацияси. Ассoциация, фoрмация (жамoа, қавм, тип) турлар гуруҳи.
7-Мавзу	Гeoбoтаник ўзгаришлар. Гeoбoтаник изланишларнинг усуллари. Тажриба майдoнчалари. Уларни бeлгилаш. Ўлчаш усуллари. Химиявий ва биoлoгик усуллар.

Кириш

Кадрлар тайёрлаш Миллий дастурининг амалга оширилиши муносабати билан олимларимизга жаҳон мос келадиган дарслик ва ўқув қўлланмаларини яратишдек масъулиятли андозалари талабларига вазифалар юклатилган. Табиий фанларни ўқитишда умумбашарий таълимотларни миллий ўзликни англаш талаби билан бирга олиб бориш учун ўқув дарсликларидаги бу умуммиллий ғоя ва атамаларни она тилимизда талқин этиш долзарб масалалардан биридир.

Биология бакалаврияти мутахассислиги ўқув режасида Геоботаника асослари фанидан 28 соат ҳажмда маъруза берилган бўлиб, бунда талабалар геоботаниканинг асл моҳиятини белгиловчи ўсимликлар қоплами ва унинг тур таркибининг ҳосил бўлиш жараёнини ўрганади. Геобатаника ботаника фанининг асосий принциплари асосида иш олиб боради.
Геоботаника- ҳар қандай фитоценознинг муайян муҳит билан, биоэкологик тарақиётини, ҳамда ҳозирги ҳолатини ўрганиш унинг моҳиятини ташкил этади.
Ушбу маъруза матнини тузишда Ватанимиз табиатидаги, шу жумладан ўсимликлар оламидаги ўзига хосликни ўрганишнинг тарихи ва бугунги кунини ифода этишга ҳаракат қилдик. Қўлланмани ёзишда П. Д. Ярошенко, А. П. Воронов, В. В. Алёхин, Қ. З. Зокиров, Е. П. Коровин, П. Қ. Зокиров, И. И. Гранитов, М. М. Набиев, Ў. Пратов, Т. Одилов, М. М. Орифхоноваларнинг геоботаникага оид дарслик ва илмий асарларидан қўлланма сифатида кенг фойдаланилди. Шунингдек, ўзбек олимлари, ҳамда маҳаллий тадқиқотчиларнинг илмий хулосаларидан имконият даражасида фойдаландик. Бутунги кунгача геоботаника асосларидан ўзбек тилида алоҳида маъруза матни йўқлигини ҳисобга олиб ушбу маъуза матни ёзилди. Мазкур маруза матни ҳақидаги фикр ва мулоҳазаларингизни самимият билан қабул қиламиз.

Геоботаника - -(gеоbоtаniса грекча gео-ер, botanike ўсимлик) Ер юзидаги ўсимликлар жамоаси ҳақидаги фан. Геоботаника деганда фитоценологиянинг синоними ёки фитоценология билан ботаник географиянинг мажмуаси ёки фитоценология, ботаник география ва ўсимликлар географияси каби бўлимларнинг умумий мажмуаси тушунилади.

Б

Фитоценология термини 1918 йилда Даниялик олим Гамс томонидан таклиф этилган. Шундан буён бу сўз геоботаника сўзининг синоними сифатида ишлатилиб кеинмоқда. У ботаника ва география фанларининг ажралмас бир қисми бўлиб, ўсимликларнинг ер юзида тарқалиши ва жойлашиш қонуниятларини ўрганади. Бошқача қилиб айтганда, Ер шарида тарқалган ўсимликлар жамоаси ва ундаги қавмлар (фитоценозлар) нинг тузилиши, таркиби ва тараққиётини тупроқ, иқлим, геологик омилларга боғлаб ўрганувчи фан тушунилади ва у алоҳида ўсимлик ёки флорани эмас, ўсимликлар гуруҳини, қопламини, уюшмасини дунё флористик областлари бўйича ўрганади.


у фан умумбиологик фанлар тоифасига кириб, бевосита ўсимликлар морфологияси, систематикаси, физиологияси, географияси, экологияси билан чамбарчасбоғлиқ. Маълумки ботаника фани ер юзасида тарқалган ўсимликлар оламини ҳар томонлама татқиқ қилувчи фанлар тизимидан иборат. Ботаника фани ўрганиш манбалари,мақсад ва вазифалари, услубларига кўра иккита бўлимга яъни, фитология ва геоботаникага бўлинади.