В. Umurzakov, G. Abdurahmanova, S. Xolmuratov

3.5. Tadbirkorlik sohasida xodimlar mehnatini baholash 
Xodimlarning ish sifatini baholash tizimi kadrlar siyosatining muhim tarkibiy 
qismi hisoblanadi. Muhandislik-texnik xodimlar va ishchilar uchun biznes tavsiflarini 
olish tizimi joriy etilmoqda. Tavsiyanomalar tezkor rahbarlar tomonidan tuziladi va 
yuqori menejment tomonidan tasdiqlanadi. Xodimlarni qayta attestatsiya qilish har 1-
1,5 yilda o‘tkaziladi. Kadrlarni baholash tizimini takomillashtirishning ikki yo‘nalishi 
mavjud. Bu xodimlarning istiqbollarini hisobga olgan holda muntazam so‘rov 
o‘tkazish va ob’ektiv, ko‘p tomonlama baholash, jumladan, bilim va ko‘nikmalar, 
malaka, nostandart qarorlar qabul qilish va faoliyatning yangi yo‘nalishlarini 
o‘rganishdan iborat. 
Kadrlar siyosati sohasida barcha darajadagi xodimlarni baholash usullariga 
alohida ahamiyat beriladi, masalan, Fransiyadagi korxonalar xodimlarini baholashda 
qo‘llanuvchi usullar murakkabligi bilan Yevropaning boshqa davlatlaridan farq 
qiladi. Boshqarma direktori o‘rta korxonalar tomonidan tasdiqlangan holda bo‘lim 
boshliqlari har yili xodimlarning salohiyat va imkoniyatlarini aniqlash uchun 
bo‘g‘inlar bilan muntazam ravishda intervyu o‘tkazadilar. Boshqa korxonalarda o‘z-
o‘zini baholash usullaridan foydalanadilar. 
Quyi va o‘rta bo‘g‘in boshqaruv tizimida yuqori lavozimlarga nomzodlar 
tanlashning muhim xususiyatlari amalga oshiriladi va uning asosiy vazifasi - baholash 
markazlari, xolisona o‘z qobiliyatini baholash, boshqarish imkoniga ega xodimlarni 
aniqlashdir. 
Baholash natijalariga ko‘ra, nomzodning lavozimga qo‘yilgan sifatlari 
to‘g‘risida batafsil hisobot tayyorlanadi, uning kuchli va zaif tomonlari izohlanadi, bu 
ma’lumotlar shaxsiy elektron fayllarda saqlanadi. Bunday dasturda ishtirok etish 
uchun tavsiyalar, odatda, arizachini bevosita biluvchi yuqori lavozimli shaxslar 
tomonidan beriladi, biroq bir qator yirik kompaniyalar bunday testdan o‘tishni istagan 
har bir kishiga ruxsat beradi. 

---

105 
Odatda xorijiy kompaniyalarda quyidagi baholash tizim va usullari qo‘llaniladi: 
- xodimlarni muntazam yillik sertifikatlash; 
- ishlash uslub va miqdorlarini baholash; 
- har bir xodimni belgilangan maqsadlarga erishish natijasi bo‘yicha baholash. 
Baholash vositalari orasida: psixologik testlardan o‘tish, grafikalar, hayot 
senariysi variantlari, maxsus ishlab chiqilgan anketalarga javob berish. 
Har bir xodimning ishini baholash odatda yiliga bir marta amalga oshiriladi. 
Baholash natijalari xodim va rahbarlar tomonidan muhokama qilinadi va har ikki 
tomon ham imzolaydi. Ular ishdagi kamchiliklar ro‘yxatini muhokama qiladilar va 
ularni bartaraf etish yo‘llarini topadilar. Zarur bo‘lganda xodim bilan mehnat 
shartnomasini bekor qilish to‘g‘risida ogohlantiradi yoki davom ettiriladigan bo‘lsa,
ishini takomillashtirishi yuzasidan topshiriqlar beradi.
Baholash usuli xorijiy kompaniyalarning kadrlar siyosati va kadrlar 
boshqaruvini takomillashtirishda muhim vosita hisoblanadi.