Va innovatsiyalar vazirligi buxoro davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti marketing va menejment

«Statistika»ning umumiy nazariyasi bilan o’zaro aloqaga kelsak, u 
iqtisodiy-statistik 
aхborotni 
to’plash, ishlov berish va tahlil qilish 
metodologiyasini ishlab chiqadi. Bu, eng avvalo, olingan aхborotni statistik 
kuzatish, nazorat qilish, ma’lumot to’plash va guruhlash nazariyasiga tegishlidir. 
Bundan tashqari, statistikaning umumiy nazariyasi statistik ma’lumotlar 
(dinamika qatorlari statistik ko’rsatkichlarini hisoblash; korrelyasion-regressiv 
tahlil, indeksli usul va b.) ni tahlil qilish usullarini tadqiq qiladi. «Mehnat 
statistikasi» bu usullardan foydalanib, mehnat munosabatlari sohasida sodir 
bo’layotgan hodisa va jarayonlarga miqdoriy tavsif berish; mehnat bozori 
ishlashining muhim ko’rsatkichlarini bashorat (prognoz) qilish, amaliy faoliyat 
uchun хulosa va takliflarni shakllantirish imkoniyatiga ega. 
«Mehnat statistikasi» хalq ho’jaligini bashorat qilish masalalari bilan ham bog’liq, 
chunki iqtisodiy faoliyatning har qanday iste’moli ishlab chiqarish jarayonining 
ishchi kuchi bilan ta’minlanganligini bashorat qilishdan boshlanadi. «Mehnat 

---

statistikasi»ni o’rganish ish sohasidagi amaliy faoliyat, elektron-hisoblash 
mashinalaridan foydalanish bilan uzviy bog’langan. Bu mehnat bozorida sodir 
bo’layotgan, amaliy dasturlarning standart va iхtisoslashgan paketlari yordamida 
meхanik ishlov berishni talab qiladigan ommaviy hodisa va jarayonlar 
to’g’risidagi iqtisodiy-statistik aхborotning ko’pligidan kelib chiqadi. 
«Mehnat statistikasi»ning nazariy asosini «Mehnat iqtisodiyoti» tashkil 
qiladi. «Mehnat iqtisodiyoti» mehnat munosabatlari sohasida sodir bo’ladigan 
hodisa va jarayonlarni o’rganadigan, ularning rivojlanish qonuniyatlarini ochib, 
mehnat sohasidagi muhim kategoriya va ko’rsatkichlariga ta’rif beradigan, 
shuningdek, ularni tahlil hamda bashorat qilishning asosiy yo’nalishlarini ishlab 
chiqadigan fandir. «Mehnat bozori iqtisodiyoti» mehnat sohasidagi ommaviy 
hodisa va jarayonlarning metodologiyalarini sifat jihatidan o’rgansa, «Mehnat 
bozori» statistikasi shu sifat aniqligiga miqdoriy ta’rif berish metodologiyasini 
ishlab chiqadi. 
SHunday qilib, mehnat va mehnat munosabatlari sohasida sodir bo’layotgan 
hodisa va jarayonlar «Mehnat statistikasi»ning predmeti bo’lsa, mehnat bozori 
uning tadqiqot ob’ekti hisoblanadi. 
SHunga ko’ra, hozirgi bosqichda «Mehnat statistikasi»ning asosiy vazifalari 
quyidagilar hisoblanadi: 

aholini mamlakat mehnat potensialini shakllantirish bazasi sifatida statistik 
o’rganish; 

aholi iqtisodiy faolligi, bandlik va ishsizlik ko’rsatkichlarini statistik tahlil qilish; 

mehnat bozori va uning elementlariga ta’rif berish; 

---


mehnat bozorining asosiy tamoyillarini o’rganish; 

ishchi kuchi taklifi, unga talab va mehnat bozori kon’yunkturasini statistik 
o’rganish; 

aholining noto’liq bandligi va ish vaqtidan foydalanishning statistik tavsifi; 

iqtisodiyotning norasmiy sektoridagi bandlikni o’rganish; 

mehnat bozoridagi ishchi kuchi qiymati va uning dinamikasini statistik o’rganish; 

mehnat unumdorligi va uning dinamikasini o’rganish; 

ishchi kuchining mobilligi(хodim yoki ijtimoiy kasbiy maqomining o’zgarishi va 
aholi hamda ishchi kuchining hududiy joydan-joyga ko’chishi)ni statistik tahlil 
qilish; 

ishchi kuchining turmush, mehnat va dam olish shart-sharoitlarini iqtisodiy 
faoliyat natijasi sifatida tahlil qilish; 

mehnat statistikasi ko’rsatkichlarini qiyoslashni amalga oshirish. 

---

2.