Va komunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnalogiyalari universiteti

Kritik chetlanish qiymatlari

Qiymatdorlik darajasi, α	Ikki tomonlama kritik soha, 
	0,1	0,05	0,02	0,01	0,002	0,001
Kritik chetlanish, Za	1,64	1,96	2,33	2,58	3,09	3,29
Qiymatdorlik darajasi, α	0,05	0,025	0,010	0,005	0,001	0,0005
	Bir tomonlama kritik soha, 

Buzilmasdan ishlash vaqti davomiyligi 4,0 yil degan taxminni olg‘a suramiz, ya’ni nolinchi gipotezani H₀ : =4,0 yil ko‘rinishda ifodalaymiz.
Kritik chetlanishni hisoblaymiz:

_{Z } X 
_{n } 4,24,0 _{ }
0,2
 4, 45 
0,89
 1,2 .

 0,739 0,739 0,739
Gipotezani tekshirish Z < Z_a tengsizlik orqali aniqlanadi, ya’ni hisoblash orqali tanlama to‘plamni o‘rtacha arifmetik miqdori X bo‘yicha hisob-

langan chetlanish Z miqdordan olingan kritik chetlanish Z_a dan kichik bo‘lsa, gipoteza inkor qilinmagan bo‘ladi. Gipotezaning inkor etilishi yoki
inkor etilmasligini tekshirishning ikkinchi yo‘li X ni deb qabul qilib tenglamani X _k ga nisbatan yechiladi.

k
X    ^
Z_ ;

X  4, 0  ^0,739  1,64  4, 0  ^0,739  1,64  4, 0  0,303  4,3 ;

k

Demak,

X_k  4,3  X
4,4


^{Xk  4,3 yil} .
^{ 4,2} bo‘lgani uchun gipoteza H₀ : =4,0 yil

inkor etilmaydi.

5. Ilmiy tadqiqotlarda o‘lchov texnikasi

1. O‘lchash, o‘zgaruvchilar va o‘lchanadigan kattaliklar

Qishloq xo‘jaligi elektr uskunalarini ekspluatatsiyalash jarayonida, kapital va joriy ta’mirlangan elektrotexnik uskunalarni sinovdan o‘tkazish elektro- texnologik jarayonlarning energetik ko‘rsatkichlarini o‘rganish va amaliy tadqiqotlar o‘tkazishda o‘rganilayotgan kattaliklar va energetik hamda texno- logik ko‘rsatkichlarning miqdoriy qiymatlarini o‘lchash zaruriyati tug‘iladi. O‘lchash davomida miqdoriy kattaliklar o‘rganilayotgan jarayon voqelik yoki hodisani nafaqat o‘zgarish qonuniyatlari, balki miqdoriy va sifat
bog‘liqliklarini ham ochib beradi.
O‘lchash tajriba asosida aniqlangan biror fizik kattalikni uning bir birlik deb qabul qilingan kattaligi (etalon) bilan solishtirish (taqqoslash) jarayonidir. Masalan, elektr zanjirdan oqayotgan tok kuchini (I) zanjirga ulangan ampermetr shkalasida qayd etilgan son ko‘rsatkich tok kuchini bir birlik deb qabul qilingan kattaligi (etalon) Amper (A) bilan taqqoslanadi. Xuddi shunday elektr ta’minot tizimida kuchlanishni o‘lchashda kuchla- nishni bir birlik deb qabul qilingan kattaligi Volt (V) bilan taqqoslanadi.

Agar o‘lchanayotgan kattalik miqdori A bo‘lsa va o‘lchov birligi a
bo‘lsa, o‘lchanilayotgan kattalikning son miqdori ï = À/a bo‘ladi.
O‘zgaruvchi ham deb ataluvchi o‘lchanadigan kattaliklar bog‘liq bo‘l- magan, mustaqil bog‘langan va tashqi o‘zgaruvchi bo‘lishi mumkin.