Va oliy nerv faoliyati

Bolalarda buyraklar faoliyatining fiziologik xususiyatlari. Siydik ayirish
a‘zolariga o‗ng va chap buyraklar, siydik yo‗llari, siydik pufagi kabi organlar
kiradi. Buyrak juft a‘zo bo‗lib, qorin bo‗shlig‗ining bel qismida ya‘ni birinchi
va ikkinchi bel umurtqasining yon tomonida joylashgan. Buyraklar
loviyasimon shaklda bo‗lib, ustki po‗stloq va ichki mag‗iz qavatlaridan
iborat bo‗ladi. O‗z navbatida har bir buyraklarning ustida buyrak usti bezi

---

81 
ham joylashgan bo‗ladi. Voyaga yetgan bolalarda har bir buyrakning og‗irligi
150 gramdan keladi.  
Katta yoshli odamlarda buyrak bo‗ylamasiga kesib qaralsa, uning to‗qimasi
ikki qavatdan: tashqi qoramtir po‗st qavat va ichki oqimtir mag‗iz qavatdan
iboratligini ko‗rish mumkin. Buyraklar mikroskopik tuzilishga ega bo‗lgan, 
siydik ajratishda asosiy vazifani bajaradigan nefronlardan- (tanachalardan) 
tashkil topgan. Har qaysi buyrakda voyaga yetgan bolalarda 1million atrofida
nefronlar bo‗ladi.
Nefronlarning ichki tuzilishi juda murakkab bo‗lib, egri-bugri
kalavasimon kanalchalardan tashkil topgan. Buyrakning tashqi qavatidan
Shumlyanskiy kapsulasi boshlanib, ichki qavatda ikkinchi tartib kalavasimon
kanalchalarni hosil qiladi. So‗ngra yuqoriga ko‗tarilib buriladi. Bu burilish
joyi Genli halqasi deb ataladi. Siydik har bir nefronning kanalchalarida
haraktlanib, zaharli moddalardan tozalanib qonga qayta so‗riladi. Qoldiq
moddalarga boy bo‗lgan siydik ikkilamchi siydik deb ataladi va tashqariga
chiqarib turiladi.
Buyraklarda hosil bo‗lgan siydik, har biri 30 sm dan keladigan
siydik yo‘li orqali siydik pufagiga kelib to‗planadi. Bu pufakda 500-700 ml. 
gacha siydik to‗planishi mumkin. So‗ngra bosh miya yarim sharlarining
po‗stloq qismidan keladigan signallar (impulslar) orqali ixtiyoriy siydik
chiqarish refleksi yuzaga keladi. Chaqaloqning buyragi esa, yumaloq shaklda
bo‗lib, yuzasi g‗adir-budir, uzunligi 4,2 sm, og‗irligi 12 gr. atrofida bo‗ladi.
Emadigan davrning yarmiga borib, 5-6 oylik bolalarda buyrakning og‗irligi
24 gr. ga yetadi. Bir yoshdan so‗ng 36-37 gr. ga ortadi. 15 yoshli bolalarda 115-
120 gr.ni tashkil etadi. Demak, bolalikning turli davrlarida buyrakning
og‗irligi va xususiyatlari ham turlicha bo‗ladi.