Va texnologiyalar universiteti yer osti konchilik ishlari

VIII sinf. Birgalikdagi (kombinatsiyalangan) tizimlar
1. Ochiq qazish bo‘shliqli tizimlar bilan dastlabki (birinchi) kameralarni qazish
2. Rudalarni yig‘malash bilan dastlabki (birinchi) kameralarni qazish
3. Dastlabki (birinchi) kameralarni to‘lg‘azmali qazish


B) V.R. Imenitov sinflanishi
I sinf. Qazish bo‘shlig‘ini tabiiy saqlash bilan
1. YAxlit tizim
2. Kamerali-ustunli tizim
3. Keyingi (kelgusi) to‘lg‘azmali kamerali tizimlar


II sinf. Ruda va saqlovchi jinslar o‘pirilishi bilan
1. Qavatli majburiy o‘pirilish va o‘z-o‘zidan o‘pirilish
2. Qavat osti o‘pirilishi


III sinf. Qazish bo‘shlig‘ini sun’iy saqlash bilan
1. To‘lg‘azmali
1.1. YAxlit bir tabaqali qazish
1.2. Gorizontal ko‘tariluvchi va pasayuvchi tabaqalar
1.3. Qiya tabaqalar
1.4. Ingichka (yupqa) tomirlarni selektiv qazish
2. Mustahkamlash bilan
3. Mustahkamlash va keyingi (kelgusi) o‘z-o‘zidan o‘pirilish bilan
3.1. O‘pirilishli ustunli tizimlar
3.2. Tabaqali o‘pirilish
4. Yig‘malash bilan
Qazish tizimini tanlash.

YUpqa va o‘rtacha qalinlikdagi qatlamlarni qazish (3,5 m gacha) birdaniga to‘liq qalinlikda olib boriladi, Qalin qatlamlar yoki alohida tabaqalar bilan yoki to‘liq qalinlikda qaziladi. Qazish bo‘shlig‘ining eng kam balandligi qalinlikka, qatlam yotiqlik burchagiga, qo‘llaniladigan texnikaga bog‘liq.

Qiya va tik yotiqlikda sindirilgan ruda og‘irlik kuchi ta’siri ostida asosiy (tashib chiqaruvchi) shtrekka jilishi mumkin, bu esa qazishning eng maqbul tizimini tanlashda hisobga olinishi lozim.
Ko‘mirning qattiqligi va uning darzliligi usulni (mexanik yoki burg‘ilab-portlatish) tanlashga hamda ustki qatlam (ship) va yonlama jinslarning ustivorligiga, ya’ni mustahkamlagichni tanlashga ta’sir ko‘rsatadi. O‘z-o‘zidan yonib ketishga moyil bo‘lgan ko‘mir qatlamlari eng kam yo‘qotilishlar bilan, qazilgan bo‘shliqqa quyqa quyish yoki to‘liq to‘lg‘azish bilan ishlanishi lozim.
YOnma-yon qatlamlarni qazishda ularni qazishdagi navbat tartibiga amal qilish, qazish joyi orqada qolishida xavfsiz masofani saqlash, qatlamlarni tayyorlash usullarini tanlash – birgalikda yoki alohida.
Kuchli suvlanganlikda quyidagi choralarni qo‘llash zarur: qaziladigan alohida uchastkalarni quritish, saqlovchi seliklar qoldirish, qazilgan bo‘shliqdan suv chiqarishni engillashtiradigan ustki qatlamni boshqarish va qazish tizimi usuli puxta tanlangan bo‘lishi lozim.
SHaxtaning talab qilingan unumdorligini ta’minlash uchun eng maqbul qazish kompleksini tanlash zarur, qat’iy va uzil-kesil tanlashni turli variantlarni texnik-iqtisodiy taqqoslash asosida amalga oshirish mumkin.
5.1- jadval.

5.2- jadval.

5.3- jadval.

Qazish tizimini tanlash uchun variantlar

№	Blok o‘lchamlari, BxL, m	Rudali jism yotiqlik burchagi, grad	Blokning o‘rtacha unumdorligi, ming.t/mes
	0,8 x 30	75	0,6
	1,5x40	80	1,1
	1,6x45	85	1,2
	80x200	15	15
	20x80	86	3
	15x60	70	3,5
	80x150	10	12
	200x400	5	20
	150x300	10	15
	10x60	75	2,5
	15x60	75	0,6
	80x150	80	1,1
	200x400	85	1,2
	150x300	15	15
	10x60	86	3
	0,8 x 30	70	3,5
	1,5x40	10	12
	1,6x45	5	20
	80x200	10	15
	20x80	75	2,5

Amaliyot ishi №6