Vakolatxonasi ya. Mamatova, S. Sulaymanova
Download 0.61 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Jami 308526 318509 341712 374113
- “BellaTerra”
- Xotin-qizlar ishtirokidagi yangiliklar(foizlarda) ko‘rsatkichi (GMMP, 2005)
- OAVning asosiy mavzularida ayollar (foizda)ulushi GMMP, 2005
- OAV da jurnalistlar gender stereotiplariga yo‘l qo‘ymasligi borasida GMMPing ayrim TAVSIYALARI
|
partiya
2011y. 01.01. holatiga ko‘ra 2012y. 01.01. holatiga ko‘ra 2013y. 01.01. holatiga ko‘ra 2014y. 01.01. holatiga ko‘ra 1. O‘zXDP 153369 154508
158756 171414
2. “Adolat” SDP
37036 40734 44851 50983 3. O‘zLiDeP 62599 64346 66998
67802 4. “Milliy tiklanish” DP 55522 58921 71107 83914
%
41,6 41,9
42,2 44,5
Hozirgi kunda siyosiy partiyalar tarkibining 45% ga yaqinini ayollar tashkil etadi. Shunga qaramasdan, ayollarning ijtimoyi-siyosiy va iqtisodiy faolligini oshirish borasida OAV vositasida ularning huquq va qonuniy manfaatlari hamda siyosiy va huquqiy madaniyatiga doir habardorligini oshirish, siyosiy muvafaqqiyatlarga urg‘u bergan holda ayol-siyosatchilar faoliyatini keng targ‘ib qilish, ayollar masalalari bo‘yicha jamoatchilik va saylangan vakillar o‘rtasida doimiy oshkor muloqotni yo‘lga qo‘yish 21 dolzarb masala bo‘lib qolmoqda.
20 Дунёқарашлар диалоги: аёл ва жамият тараққиёти. / Республика илмий-назарий конференцияси материаллари, 5 март 2014 йил. – Т.: ЎзМУ, 2014. – Б.35-36.
21 Ўша манба. – Б.36. Zdes foto izvestnoy jenщinы-politika v Uzbekistane, naprimer Svetlanы Artыkovoy, Ombudsman Sayora Rashidova ili drugix 2008-yilda Jurnalistlarni qayta tayyorlash Markazi, Shveytsariyaning O‘zbekistondagi elchixonasi gender dasturi hamda F. Ebert jamg‘armasi vakolatxonasi hamkorligida “Gender va O‘zbekiston OAV” deb nomlangan katta tadqiqot loyihasi amalga oshirilgan. Mazkur tadqiqotlar davomida 2008-yilning fevral-iyun oylarida respublika miqyosidagi – “Xalq so‘zi”-“Narodnoe slovo”, “Pravda Vostoka”, “Hurriyat”, “Oila va jamiyat”, “Molodej Uzbekistana”, “Turkiston” gazetalari, “Sem’ya” haftanomasi, “O‘zbekiston” va “Yoshlar” telekanallari hamda “Oriyat-Dono”, “Yoshlar” radiokanallari faoliyati tahlil qilingan. Mazkur tadqiqotga ko‘ra, yuqorida qayd etilgan OAV ko‘rsatilgan muddat mobaynida chop etilgan chiqishlarida erkak-mualliflar soni ayol-mualliflardan ancha yuqori bo‘lgan. Barcha OAVda ayol mavzusidagi materiallar soni erkaklarga bag‘ishlangan materiallarga nisbatan sezilarli darajada kam uchragan. Fotosuratlarda ham qahramon erkaklar soni ancha yuqori bo‘lgani aniqlangan. Ayol tasvirlaridan asosan gazeta sahifasini bezashda foydalanilgan. Chiroyli qizlar tasviri ularning ismi-sharifi berilmay joylashtirilishi hollari ham ko‘p uchragan. Erkaklar tasviri esa asosan o‘z kasbi ustasi sifatida gavdalantirilgan. Erkaklar ko‘proq kompyuter monitori oldida, murakkab texnologik jarayonni boshqarib turishi, zavod, qurilish, gazoprovod, avtomobil yo‘li fonida tasvirlangan. “Axborot” teledasturida, “Molodyoj Uzbekistana”, “Sem’ya” gazetalarida siyosiy faoliyat, iqtisodiyot, sanoat, yuqori texnologiyalarga bag‘ishlangan materiallarning bosh qahramonlari asosan erkaklar bo‘lgan. Barcha OAVda yigit va erkaklar intiluvchan, iqtidorli, muvaffaqiyatli, yetakchi sifatida tasvirlangan. Xotin-qizlar obrazlari esa ko‘proq maishiy fonda, asosan, bog‘cha mudirasi, maktab direktori, mahalla faoli sifatida tasvirlangan 22 . Yetakchi bosma OAV gender mavzusini yoritishda asosan xabar, korrespondentsiya janrlaridan foydalangan. Ayollar muammolariga bag‘ishlangan tahliliy materiallar deyarli uchramaydi 23 . Endi 2014-yilning oktabr-dekabr oylarida milliy matbuot sahifalarida ayollarga bag‘ishlangan materiallar mazmuniga murojaat etsak. Partiya nashrlarida aynan shu davrda ko‘proq Oliy Majlisning Qonunchilik palatasiga deputatlar saylovi bilan bog‘liq mavzu ko‘tarilgan. Xususan, “XX1 asr” gazetasida (O‘zliDeP muassisligidagi nashr) mazkur muddat davomida xotin-qizlar mavzusida jami nashrning ham qog‘oz, ham elektron taxminida 15 ta material chop etilib, ularning aksariyati partiya a’zolari bo‘lgan ayollarning saylov jarayonidagi faolligi, oilaviy tadbirkorlik, tibbiyot sohalari vakilalari faoliyati, shu jumladan, ularning mehnat sharoitlari yaxshilanayotganiga bag‘ishlangan korrespondentsiya, suhbat, lavha va kengaytirilgan xabarlar berilgan. Jumladan, gazetaning dekabr sonlarida chop etilgan “Salohiyatni ro‘yobga chiqarayotgan faollik”, “El e’tiboridagi liberallar”, “Ishbilarmon ayollar O`zLiDePga
22 Миралимова М., Степанова Н. Гендер и СМИ Узбекистана. –Т.:МЦПЖ, 2008-С.62-64. 23 Ўша манба-С. 38-39. ovoz beradi”, oktyabr oyida berilgan “Uyushqoqlik va oshkoralik tamoyillari asosida”, “Ongi baland mingni yengadi” kabi materiallarda O‘zLiDeP faollari, tadbirkor-ayollarni bo‘lajak saylovga nomzod sifatida ko‘rsatilishi haqida so‘z yuritiladi. Qahramon sifatida tanlangan ayollar o‘sha an’anaviy timsolda gavdalantirilgan, ya’ni nomzod – partiya a’zolari tadbirkor, mahalla faoli va yaxshi oila bekasi sifatida tasvirlangan 24 . Gazetaning bu ma’nodagi ijobiy jihati shundaki, genderga yo‘naltirilgan materiallarni ham ayol, ham erkak jurnalistlar tomonidan teng tarzda yoritilishiga intilishini kuzatish mumkin. “Adolat” SDPning
gazetasida ham
mazkur jarayonni yoritish mazmun jihatidan “XX1 asr”dan uncha farqlanmaydi. O‘tgan yilning oktabr-dekabr oylarida gazetada 12 ta material chop etilib, ularning mualliflaridan 8 nafari ayol jurnalistlardir. Mazkur materiallar ham ko‘proq partiya a’zosi bo‘lgan xotin-qizlarning faoliyatini yoritishga bag‘ishlangan. Bu gazetada ham partiya a’zolari bo‘lgan ayollarning saylov jarayonidagi, tadbirkorlik sohasidagi faolligi, huquqiy savodxonligi, ijtimoiy jarayonlardagi o‘rni kabi masalalar ko‘tarilgan. Gazetada qayd etilgan davr mobaynida chop etilgan “Andijonlik safdosh ayollar”, “Sarmoyalar ayollar va yoshlar tadbirkorligi yo‘lida”, “Tanlash va saylash mas’uliyati”, “Zamira Abdullayeva: «Ayollari qadrlangan yurtning qadri baland bo‘ladi», “Ayolning adolatda azmi qat’iydir”, «Tashabbuskorlik va fidoyilik - xalqchil g‘oyalarni ilgari surayotgan siyosiy kuch safidagi ayollarning faolligini oshirmoqda» sarlavhalari bilan berilgan materiallarda partiya tomonidan ko‘rsatilgan nomzodlarning saylovoldi dasturlari haqida so‘z yuritiladi. Materiallarning asosiy kamchiligi – mazmunida rasmiyatchilikning ustun kelishidir. Qahramonlar eski qolipda, ya’ni ona, jamoatchilik ishlaridagi faol, tadbirkor, maktab direktori, o‘qituvchi, tibbiyot hodimi timsollarida gavdalantirilgan 25 . Huddi shunday holat “Milliy Tiklanish” gazetasida ham kuzatiladi 26 . Yuqorida keltirilgan sarlavhalarning aksariyati eskicha, rasmiy qolipda berilgan. Gender assimetriyasi hatto matbuot nashrlari dizaynida ham o‘z ifodasini topgan. Hozirgi zamon matbaatchiligida vizual obraz axborotning o‘z manziliga va o‘quvchisiga yetib borishida katta imkoniyatlarga ega bo‘lib bormoqda. Shu ma’noda “yaltiroq” (glyanets) jurnallar muqovasi ham vizual reprezentatsiyaning mukammal namunasi sifatida qabul qilinadi. Bunday jurnal muqovasi nafaqat uning mazmuni, balki davr ruhi, evolyutsiyasini ham ifoda etadi. 99% holatda “yaltiroq” jurnal muqovasida jozibali ayol yuzi soyasiz tasvirda beriladi. G‘arbda mashhur bo‘lgan “Cosmopoliten” jurnali muqovasida, huddi ko‘p yil ilgarigidek, zamonamizning go‘zallari Djia Karandji, Djerri Xoll, El Makferson va boshqa modellar qiyofasi tasvirlangan. “Marie Claire” jurnali “Cosmopoliten” kabi hozirgi zamon go‘zallari timsolini muqovaga joylashtiradi. Ulardan yurtimizdagi “yaltiroq” nashrlarga boshchilik qilgan “BellaTerra” va “SnobCollection”lar ham sira qolishmaydi.
24 Каранг: XXI asr, 2014, октябрь-декабрь ойи сонлари. 25 Қаранг: Адолат, 2014, октябр-декабр сонлари. 26 Қаранг: Milliy Tiklanish, 2014, oktabr-dekabr sonlari. Mazkur nashrlarning muqovasida O‘zbekiston shou-olami “yulduz”lari, taniqli aktrisa, dizayner va modellar qiyofasi o‘zgacha betakror ranglar jilosida gavdalantirilgan. Mazkur timsollar, albatta, o‘ziga birinchi navbatda erkaklar auditoriyasini rom etadi va bu rom etilish jarayoni jurnallarning asl maqsadi hamdir. Chunki “yaltiroq” nashrning asosiy g‘oyasi – go‘zallik, komillik va uyg‘unlikni targ‘ib etishdir. Bunday noyob uchlikning asosiy iste’molchisi esa erkaklar hisoblanadi. Glamur jurnallarning ayon va ko‘rinmas samaralari birinchi navbatda aynan erkaklar ruhiyatiga ta’sir etadi. Shu bois ham feshn-industriya, shou-biznes, kino, teatr hamda televideniye, sport olami vakillalarining mukammal qiyofasi hozirgi zamonning yangi gender stereotiplarini tashkil etadi. Yuqorida matbuotimiz faoliyatida ko‘zga tashlanadigan va ommalashgan gender stereotiplari hususida so‘z yuritildi. Ammo OAVda ayollarning turli ko‘rinishdagi “kamsitilishi, ko‘pxotinlik, zo‘ravonlik muammolari yoritilmaydi 27 . Demak, xotin- qizlarning erkaklar bilan konstitutsion haq-huquqlari tengligini ta’milanshda hamda ularning manfaatlarini amalga oshirishning tom ma’noda “ishlaydigan” mexanizmlarni yaratishda OAVning imkoniyatidan to‘la-to‘kis foydalanilmayapti. Ko‘rinib turibdiki, Vatanimiz matbuoti sahifalarida gender stereotiplari ko‘plab uchraydi. Navbatdagi vazifa esa OAV tom ma’nodagi demokratik institut sifatida faoliyat yuritishi, inson huquqlarini jins huquqlaridan ustun ko‘rishi uchun mazkur steretiplarni yaqin kelajakda bartaraf etish hisoblanadi. Buning uchun quyidagi masalalar o‘z yechimini topishi zarur. Birinchidan, gender qoliplarini ommaviy auditoriyaning milliy va madaniy hususiyatlarini e’tiborga olmay turib bartaraf etib bo‘lmaydi. Shu bois OAV chiqishlariga izchil, maqsadli va muntazam ravishda yangi gender yondashuvlarini kiritib borish maqsadga muvofiq. Masalan, samarqandlik mahalla faoli M.Hamidova bilan “O‘zingni angla, o‘zingni hurmatla” deb nomlangan suhbatga yangi gender yondashuvi kiritilgan: “Biz bolalarimizni avvalo boshqalarni ardoqlashga o‘rgatamiz. Shuning uchun ham fuqarolarimizning o‘z sog‘lig‘i, ishi, jamiyatdagi o‘rni ikkinchi darajali bo‘lib qoladi. Odamlar gapiradi deb, qarz olib to‘y qilamiz. Qizlarimizni ko‘ngliga qaramasdan turmushga beramiz. Men esa avval o‘zingni ardoqla, o‘zingni izla, o‘zingni angla, o‘zingni hurmatla, degan bo‘lardim... Har birimiz o‘z farzandimiz, sog‘lig‘imiz va farovonligimiz uchun mas’ulmiz” 28 . Materialning mazkur qismida ayolning o‘ziga, o‘z kelajagiga bo‘lgan yangi munosabati ifoda etilgan. Ikkinchidan, «tahririyatlarda malakali mutaxassis tayyorlash bilan birgalikda gender siyosati konsepsiyasini ishlab chiqish zarur» 29 . Ko‘p holatlarda jinslar munosabatini huquqiy, ruhiy, itisodiy, tibbiy va boshqa nuqtai nazarlardan tahlil eta
27 Миралимова М., Степанова Н. Гендер и СМИ Узбекистана. –Т.:МЦПЖ, 2008. -С.39. 28 Гулистон. 2004. № 4. 29 Таджиева З. Освещение гендерных проблем в республиканской прессе Узбекистана. // Гендерное образование: наука и практика. Материалы международной конференции, 4-5 ноября 2003. - Бухара, 2003. -С. 212. oladigan ekspertlarning yo‘qligi gender jihatdan nokorrekt materiallarning paydo bo‘lishiga sabab bo‘lmoqda. Uchinchidan, ayollar ruhiyatidagi o‘zgarishlarni, ularning o‘ziga, hayotga, ijtimoiy-siyosiy jarayonlarga bo‘lgan ijobiy munosabatini tasvirlaydigan, hayotda yuzaga kelayotgan muammolarni mustaqil hal etayotgani aks etgan, biznesda, ilm- fanda, davlat xizmatida, siyosiy maydonda o‘ziga ishonch bilan faollik ko‘rsatayotgan xotin-qizlarga bag‘ishlangan materiallarni muntazam chop etib borish zarur bo‘ladi. To‘rtinchidan, gender muammolari bo‘yicha nafaqat ayol, balki erkak-jurnalistlar ham faol chiqishlar qilib turishi muhim ahamiyat kasb etadi. Hozirgi zamon matbuotimiz faoliyatida ayollar muammolari xususida fikr yuritayotgan erkak mualliflar juda kam. Ayol-muharrirlar ham o‘z ijodiy va ma’muriy salohiyatini gender masalalari bo‘yicha taniqli erkaklar - davlat va jamoat arboblari, deputatlarni jalb etgan holda bahs-munozaralarni tashkil etishga safarbar etishlari mumkin. Beshinchidan, gender stereotiplarini bartaraf etishda sotsiologik tadqiqotlarning ahamiyati katta. Mazkur imkoniyatdan O‘zbekiston OAV juda sust ravishda foydalanmoqda. Gender mazmunidagi chiqishlarda sotsiologik tadqiqotlarning
kompleks tahliliga bag‘ishlangan materiallar deyarli uchramaydi. Bu ma’noda olimlar R.Ubaydullayeva va M. Xojimurotovlarning “Ayolga nima halaqit qilmoqda” 30 sarlavhali maqolasida quyidagilar bildirilgan: «Ayollar orasida jamoat ishlab chiqarishning turli jabhalarida faol ijtimoiylashuvning o‘rniga an’anaviy turmushning ustuvorligi saqlanib kelmoqda. Davlat sa’y-harakatlariga qaramasdan ayollar ijtimoiy-siyosiy tashkilotlarga jalb etilmagan, ularga nisbatan qilingan adolatsizlik holatida aksariyat xotin-qizlar o‘z huquq va manfaatlarini himoya qila olmaydi; o‘zini past baholash kayfiyati saqlanib keladi. … Ayollarning faqatgina beshdan bir(so‘rov o‘tkazilgan ayollar sonidan-muall.) qismi davlat va jamiyat uchun ijtimoiy ahamiyatga ega bo‘lgan shahs sifatida gavdalanish ustivor deb tan olgan”. Bunday xulosalar turkum OAV chiqishlariga asos solishi mumkin. Aslida ham, sotsiologlar jurnalistlarga qaysi yangi mavzu va muammolarni matbuot sahifalariga olib chiqish zarurligini ko‘rsatib beradilar. Sotsiologik tadqiqot natijalarini tahlil etishga yana huquqshunos, ruhshunos va boshqa mutaxassislarni jalb etish joiz. “Bizda ayollar va erkaklar teng huquqligi ta’minlangan, huquqi kamsitilgan har bir kishi, shu jumladan, xotin-qizlar ham, huquq idoralari, sudlar, prokuratura, inson huquqlarini himoya qiluvchi xalqaro va nodavlat tashkilotlariga murojaat etishi, o‘z huquq va erkinliklarini tiklashi mumkin. – deydi tadqiqotchi N.Nishonova. – Shunday bo‘lsa-da, ijtimoiy hayotda rang-barang, murakkab va ziddiyatli hollar yuzaga keladiki, ular diskriminatsiya va segregatsiyaga yo‘l ochadi. Bunday salbiy hollarning kelib chiqishi kishilarning o‘z huquq va erkinliklarini yaxshi bilmasligidadir. Maxsus tadqiqotlar natijalari ko‘rsatadiki, Xorazm (52%), Andijon (49%)/ Sirdaryo (43,1%), Buxoro (31,7%) viloyatlari va Qoraqalpog‘iston Respublikasi (58,3%) respondentlari o‘z huquq va erkinliklarini yaxshi bilishadi. Qashqadaryo (69,1%), Navoiy (76,2%),
30 Что мешает женщине.// Новый век. 2004. 22 - 28 января. Toshkent viloyatlari (65,9%) va Toshket shahrida (63,6%) yashaydigan saylov ishtirokchilarining aksariyati o‘z huquqlari bilan shunchaki, yuzaki tanish. Surxondaryolik respondentlarning uchdan bir qismi (30.7%) fuqarolik huquqlarini umuman bilmaydi. Xotin-qizlar (respondentlar) orasida o‘z huquq va erkinliklarni bilmaydiganlar soni erkaklarga nisbatan 1,5 barobar ko‘pdir” 31 . Oltinchidan, saylovoldi kampaniyasi saylov kunining ertasiga boshlanishi xususidagi demokratik andozaga ko‘ra, OAV bugunning o‘zida katta siyosat maydoniga loyiq bo‘lgan ayol-nomzodlar haqida serqirra materiallar chop etishi mumkin. Bunda ayol-siyosatchilarning hokim, vazir, diplomatiya arbobi sifatida muvaffaqiyatli ish olib borishi haqida portret materiallar berib borishi katta samara beradi. Markaziy Osiyo, Sharq xalqlari tarixida va bugungi hayotida ko‘plab uchraydigan yetakchi ayollar portretlarini berib borish ham maqsadga muvofiq. Yettinchidan, O‘zbekiston aholisining 60 foizidan ziyodrog‘ini tashkil etuvchi yoshlarning gender savodxonligi va madaniyatini oshirishda matbuotning o‘rni beqiyos. OAV orqali bolalar, o‘smir va yoshlar, ya’ni auditoriyaning mazkur qismi vakillari bilan genderning turli jihatlari borasida muntazam muloqot olib borish zarur.
OAV vositasida aholi erkak qismining gender borasidagi bilimlarini ham oshirish zarur. Hozirga qadar bu yo‘nalishda jurnalistlar erkaklar o‘rtasida tushuntirish ishlarini olib bormadi. Shu bois ham erkaklarning ayollarga, ularning ijtimoiy faoliyatiga munosabati o‘zgarayotgani matbuot chiqishlari orqali kuzatilmayapti. Jahon tajribasida shunday misollar borki, aynan erkaklar diniy, milliy va madaniy qadriyatlarga tayanib, ayollarning ijtimoiy faolligini ta’minlash uchun barcha sharoitlarni yaratishga erishgan. Masalan, Malayziyadagi MARA universitetining xodimlari va talabalarining kattagina qismini xotin-qizlar tashkil etadi. Mazkur dargohda ayollar islom dini qoidalariga amal qilgan holda faol ravishda ilmiy va jamoat ishlari bilan mashg‘ul, ularning ko‘pchiligi mas’ul lavozimlarda faoliyat ko‘rsatadi.
Demak, gender ziddiyatlar diniy yoki milliy qadriyatlarga emas, balki ularni talqin etish va qabul qilishga, muayyan jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyoti yoki tanazzuliga, jamiyatdagi ayol o‘rniga, jinslar funksiyalariga bog‘liqligi ayon bo‘lmoqda. Bunda iqtisodiy va ijtimoiy o‘sish qancha yuqori bo‘lsa, shunga mos ravishda inson huquqlari qaror topadi hamda gender assimetriyasi bartaraf etiladi.
Xulosa qilib aytish mumkinki, ayollarning erkaklar bilan tengligi konstitutsion kafolatlanishini ta’minlashda hamda ularning huquq-erkinliklari va manfaatlarini himoya qilishda, ayollarning fuqarolik, ijtimoiy va oilaviy funksiyalari mazmunini o‘zgartirish borasida, ularning huquqiy va siyosiy madaniyatlarini oshirishda; mazkur
31
материаллари, 5 март 2014 йил. – Т.: ЎзМУ, 2014. – Б.189.
masalalarni hal etish jarayonida boshqaruv, huquqiy, ijtimoiy, siyosiy mexanizmlarni shakllantirishda OAVning o‘rni beqiyos. Davlat va jamiyatning ayollarga nisbatan ikkilamchi standartlarni qo‘llashda, gender kamsitilishning ochiq va mavhum shakllarini bartaraf etishda aynan OAV katta ijtimoiy maydonga aylanishi mumkin. Xorijiy matbuot amaliyotida ham yuqorida qayd etilgan gender stereotiplarini kuzatish mumkin. GMMP 2005-yilgi hisobotida ayollar mavzusiga ikkinchi darajali masala sifatida qaralganini, yangiliklarning atigi 21 foizi xotin-qizlar ishtirokida bo‘lganini qayd etgan.
Afrika Osiyo Karib mintaqasi Yevropa Lotin Amerikasi Yaqin
Sharq Shimoliy Amerika Tinch
okeani mintaqasi
18 19 25 21 23 15 26 26
Mazkur tadqiqotga muvofiq, ayol-qahramonlarni yulduzlar hayoti, san’at olami kabi “yengil” yangiliklardan topish mumkin (bu turdagi yangiliklarning 28 foizi ayollar haqida). Biroq siyosat, davlat boshqaruvi, iqtisodiyot singari “og‘ir” yangiliklarda ayollar kam uchraydi. Stereotiplarning avj olishi nainki jamiyatning ayollarga nisbatan ishonchsizligi ortishiga, eng xatarlisi, xotin-qizlarning o‘ziga bo‘lgan ishonchi susayishiga olib keladi. Aksar jamiyatlar tutumi muayyan vazifalar jinsga ko‘ra taqsimlangan degan xato qarashga asoslanadi va bu qarash tilga ham o‘rnashib bo‘lgan. Jurnalist o‘z maqolasida kraftsman (hunarmand), biznesmen (ishbilarmon), fayrmen (o‘t o‘chiruvchi), policmen (politsiyachi) singari jinsiy mansublikka asoslangan istilohlardan foydalanar ekan, xotin-qizlar bu vazifalarni bajarishga qodir emas yoki ular istisno degan yanglish qarashga xizmat qilayotgani xayoliga ham kelmaydi. Gender tengligi g‘oyasiga ko‘ra esa erkak ham, ayol ham bu kabi tor qarash va cheklovlardan xalos bo‘lishi zarur.
Yulduzlar hayoti, san’at va sport
Jamiyat va qonun
Jinoyat va zo‘ravonlik
Ilm-fan va sog‘liqni saqlash
Iqtisodiyot Siyosat va davlat boshqaruvi 28 28 22 22 20 14
“Genderga muvofiq materiallar tayyorlash u qadar mushkul emas. Buning uchun mavzuga ijodiy yondashish – material kimga mo‘ljallangani, kimni qahramon qilib olish, u qay yo‘l va maqsadga xizmat qilishi kabi masalalarda puxta o‘ylash kerak, xolos”, deydi GMMP xodimi Margaret Gallagher.
OAV da jurnalistlar gender stereotiplariga yo‘l qo‘ymasligi borasida GMMPing ayrim TAVSIYALARI: • Maqola uchun o‘ta zarur bo‘lmasa, ayollarning tashqi ko‘rinishi, nikohlangani yoki oilaviy ahvoliga doir ma’lumotlarni keltirmasa bo‘ladi (yaxshisi, jurnalist o‘ziga savol berib ko‘rsin: qahramonim erkak bo‘lganida, materialda shunday ma’lumotlarni keltirarmidim?). • Muhimi, material qanday auditoriyaga mo‘ljallanganini bilish, ekspertlar hamda guvohlarni tanlashda gender muvozanatiga rioya qilish lozim. Gender muvozanatiga asoslangan materiallarni ko‘paytirish uchun intervyu bera oladigan va zarur paytda topish mumkin bo‘lgan ayol va erkak-ekspertlar ro‘yxatini tuzish maqsadga muvofiq. • Materiallarda ayollarning o‘z ism-sharifi, lavozimi va maqomini ko‘rsatish zarur. “....-akaning umr yo‘ldoshi yoki …ning rafiqasi” qabilidagi ta’riflar ma’qul emas. • Ayollarning oilaviy ahvoliga urg‘u berib, uning faoliyat ko‘lamini chegaralovchi “uch - besh- olti bolaning onasi” kabi tavsiflardan chekinish yoki xotin-qizlarni jo‘nlashtiradigan, kamsitadigan va obro‘sizlantiradigan holatlardan ehtiyot bo‘lish zarur. Jinsiy mansublikka urg‘u berib, yanglish qarashning tarqalishiga yo‘l qo‘maslik kerak. “Erkak sanitar” yoki “ayol doktor” kabi sifatlashlar ayni shunday yanglish qarash mevasi, negaki, buning zamirida ayol kishining doktor bo‘lishi noodatiy hol yoki bemorni parvarishlash erkakka xos emas degan qarash yashiringan. • Har ikki jins vakillarini inson sifatida tanitishga harakat qilish, shaxs huquqini cheklovchi tavsiflardan yiroq bo‘lish maqsadga muvofiq. Bu boradagi bahs-u munozaralar ko‘lamini kengaytirish hamda gender muvozanatni ta’minlash borasidagi xabardorlikni oshirish yo‘lida jurnalist faoliyati doirasida ayollarga taalluqli masalalarning erkaklarga yo‘naltirilgan mavzular bilan teng yoritilishi uchun intilish katta samara beradi.
Download 0.61 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|