Vazi rli gi buxoro muhandi sli k- texnologi ya I nsti tuti " menej ment" kafedrasi

 
Nazorat savoll ari: 
1. Ijti moi y si yosat ni ng mohi yati ni mada? 
2. Ijti moi y si yosat ni ng asosi y funkt si yal ari ni sanab beri ng.
3. Ijti moi y si yosat ni ishlab chi qish va a mal ga oshirish t a moyill ari qanday? 
4. Ijti moi y si yosat va uni a mal ga oshirish yondashuvl ari ni t ushuntiri b beri ng.
5. Ijti moi y si yosat ni ishlab chi qish necha bosqi chdan i borat ? 
 
 

---

30 
2- mas hg’ ul ot. Ijti moi y si yosat ni a mal ga os hi rish sa maradorl i gi ni bahol as h.
Rej a: 
4. 2. 1. Ijti moi y si yosat sa mar adorli gi.
4. 2. 2. Ijti moi y si yosat sa mar adorli gi ni baholash mezonl ari. 
Tayanch i boral ar:  Ijti moi y si yosat, ijti moi y dokt ori na, hoki mi yat suvereni, 
hoki mi yat or ganl ari, l oyi ha, munitsi pal hamj a mi yatl ar, biri nchi bosqi ch, i kki nchi 
bosqi ch, uchi nchi bosqi ch, «t exnopolis». 
 
4. 2. 1. Ijti moi y si yosat sa maradorli gi. 
Sa mara – bu natija, oqi bat, meva. Mas al an, ij odi y me hnat sa mar asi. 
“Sa maradorli k – bu kutil gani cha yoki undan ha m orti q sa mara. Sa marali, 
ser mahsul. Masal an, sa marali mehnat ”.
Iqtisodi yot da “sa mara” – bu yaratil gan:
-
yal pi ichki mahsul ot (YaI M);
-
yal pi ichki dar o mad (Ya MD);
-
yal pi sof mahsul ot ( YaS M);
-
yal pi sof dar o mad ( YaSD) kabil ar da o`z aksi ni t opadi.
Ammo bi r gi na sa mar ani ng o` zi ki shi faoliyati ni t o`li q if odal ay ol maydi. Eng 
muhi mi shu sa mar aga qanday xaraj atl ar orqali erishil gani ni aniql ashdir. Zer o, bir 
xil xaraj at qili b t urli sa mar a oli nishi mu mki n bo`l gani dek, bir xil sa mar aga t urli xil 
me hnat sarfi t ufayli erishi sh ha m mu mki n. Ijti moi y i shl ab chi qarishni ng maqsadi 
ha m oz mehnat, moddi y va pul mabl ag’lari sarflab ko` proq samar aga erishishdir. 
Bu degan so` z erishil gan sa mar ani ( S) sarfl angan xaraj at ga (X) bo`lish ker ak. 
bunday t aqqosl ash samar adorli k ( SD) nisbi y ko`rsat ki chi ni beradi.
Х
S

SD
X – bu absol yut mi qdorl ar bo`li b, ul ar i shl ab chi qarish va xi z mat ko`rsatish 
jarayoni da sarfl angan: 
-
yal pi mehnat ( Ya M);
-
yal pi xo m ashyo ( YaX);
-
yal pi fondl ar ( YaF); 
-
yal pi i nvestitsi ya ( YaI)l ar dir. 
Sa mar adorli k – bu xaraj at va natij avi y ko`rsat ki ch or asi dagi bog’l ani sh, ya` ni 
ishl ab chi qarish kor xonasi ni ng f oydalili gi dir. SHu bil an bir ga kor xona 
faoli yati ni ng natijal ari ja mi yat a`zol ari ni ng ehti yojl ari ni ha m qondirishi kerak.
Ijti moi y si yosat ni amal ga oshirishga moli yavi y r esursl ar sarflanadi, shuni ng 
uchun i qtisodi y sa mara va sa mar adorli kni ani ql ash va hi sobl ash mua mmosi paydo 
bo' l adi. 
Ijti moi y si yosat ni ng i qtisodi y sa mar adorligi ( SDi ss) - bu uni ng natij asi ni ng - 
ijti moi y sa mar a ( S) ning ushbu natijani xaraj atl ar ga (x) nisbati.
Х
S

iss
SD

---

31 
Ijti moi y si yosat ni ng natij asi (ijti moi y sa mar a) qi y mat birli kl ari da ( Rf) 
hi sobl ani shi mu mki n bo' lsa, uni ng i qtisodi y sa mar adorligi uchun f or mul a 
quyi dagi cha bo' ladi:
В том случае, если результат (социальный э ффект) социальной политики 
мо жет быть рассчитан в стоимостных единицах ( Sf), формула ее 
экономической эффективности приобретает следующий вид:
X
Sf

iss
SD
Ijti moi y si yosat ni ng i qtisodi y sa mar asi ( Si s) – bu qi y mat birli kl ari da ( Sf) 
ifodal angan ijti moi y si yosat (ijti moi y sa mar a) natijal ari va ushbu natij ani 
ta' minl aydi gan xaraj atlar o' rtasi dagi far q (X):
X
Sf


is
SD
Ijti moi y si yosat ni ng ijti moi y sa mar asi ( Si s) – bu ijti moi y soha hol ati ni 
yakuni y va dastl abki ( asosi y) davrl ar ( S1 va S0) uchun bel gilovchi ko' rsat ki chl ar 
o' rt asi dagi far qdir: 
0
1
S
is
S
S
i


Ijti moi y si yosat ni ng ijti moi y sa mar adorligi (
iss
SD
) – bu ijti moi y si yosat ni ng 
ijti moi y sa mar adorli gi ni dastl abki (Is0) davr da ijti moi y soha hol ati ni t avsifl ovchi 
ko’rsat ki chga nisbati: 
0
)
0
1
(
SD
iыs
S
S
S
i



Ijti moi y si yosat ni ng i qtisodi y sa mar adorli gi har qanday hol at da uni ng 
ta' rifi dan keli b chi qqan hol da mi qdori ni aniql ash mu mki n. Bu shuni ngdek, ijti moi y 
si yosat natij al ari qi ymat birli kl ari da if odal ani shi mu mki n bo' l magan hol atl ar ga 
ha m t egi shli (for mul a 2. 2). 
Me nej ment ni ng ijtimoi y sa mar adorli gini
mi qdori y bahosi da 
mul ki y 
taqqosl ash t avsifi va al ohi da xususi y yo`nalishl ar ga e`ti borlili k xususi yati o` z 
ifodasi ni t opadi. Boshqar uv apparati ni mehnat unu mdorli gi da muhi m hol at sifati da 
ishchil ar ni ng u mu mt a`li m dar aj asi ni va mal akasi ni oshirish, moddi y- mai shi y 
shar oitlar ni yaxshil ash va boshqal ar nazar da t utiladi. I qtisodi y sa mar adorli k 
boshqar uvni t ako mi llashtirishda boshqaruv apparati ni ng mehnat va moddi y 
xar aj atl ari ni ka maytirish, ijti moi y-i qtisodi y o mill ar ni qo`ll ash, ya` ni boshqar uv 
xodi ml ari ni ng mehnat faolli gi ni oshirish yoki mehnat qobili yatl ari susayi shi ni ng 
ol di ni ol uvchi, xodi mlar qo` ni msi zli gi ni kama ytiruvchi va i shl ovchil ar ni ng mehnat 
shar oitlari ni yaxshil ovchi tadbirl ar ni j ori y qilish muhi m aha mi yat kasb et adi.
Ri vojl angan bozor munosabatl ari shar oiti da boshqar uvni ng ijtimoi y yo` nalishi 
kuchaytiriladi. Bunga boshqar uvni ri vojl antirish, moddi y-texni ka bazasi dan 
ijti moi y- madani y yo`nalishda f oydal ani sh, i shl ovchil ar ni ng moddi y va mai shi y 
shar oitlari ni yaxshilash, t a`li m olish, ma dani y hor di q chi qarish, madani y va 
ma` navi y vazifal ar ni chuqurl ashtirish kabi masal al ar kiritiladi.
Me nej er bozor munosabatl ari da xo`j ali k me xani z mi ni ng ijti moi y, i qtisodi y va 
rag’batlantiruvchi omi ll ari ni, mehnat j amoasi t avsifi, kuch va mal aka vositalari ni 
qo`ll ash va t ako mi llashtirishni ng sir-asrorl ari ni t o`l a o` zlashtiri b ol sagi na, 
boshqar uv faoli yati ning sa mar adorli gi va natijal ari ni ta` mi nl ash i mkoni yaratiladi.

---

32 
Al ohi da i shchi baj aradi gan i sh yoki but un t ashkil ot faoliyati natijasi ni 
quyi dagi umu mi y f ormul a bil an ani ql ash mu mki n:
Natij a = (Ish + Resursl ar) 

e 

K 

M 
Bunda: e – t ashkil ot tuzilishi sa mar adorli gi; 
K – mal aka (kvalifi katsi ya); 
M – moti vatsi ya; 
«Ish» va «Resursl ar» kattali kl ari haqi qi y xaraj atlar bo` yi cha qiy mat shakli da 
o`l chanadi. e, K, M koeffitsentl ari ij obiy natij a katt ali kl ari ni ng ko`ri b o`til gan 
o mill ar dan f unkt si onal bog’li qli gi ni aks ettiradi va ekspert ravi shda ani ql anadi. 
Me nej ment ni ng ij obi y natij asi, bir to mondan, t ashkil ot t uzilishi ni ng 
sa mar adorli gi bil an, ikki nchi t o mondan, unda i shl ovchi xodi mlar ni ng mal akasi va 
moti vl ashtirilishi bil an ani ql anadi.