Vazi rli gi buxoro muhandi sli k- texnologi ya I nsti tuti " menej ment" kafedrasi

9. 2. Bos hqaruv f unktsi yal ari 
Bos hqar uv f unkt si yalari - faoli yati ni ng al ohi da t url ari bo`lib, j a mi yat ni 
boshqarish j arayoni da oda ml ar munosabati va al oqal ari ni ma qsadga muvofi q 
ta`siri ni a mal ga oshirish bosqi chl ari va yo` nalishl ari ni ko`rsat adi. Bos hqar uv 
funkt si yal ari t ar ki bi boshqar uv ti zi mi ni ng uni ng hol ati dagi har qanday o` zgarishga 
sa mar ali munosabatini t a` mi nl ash zar ur. Boshqar uv f unkt si yal ari ni quyi dagi 
bel gil ar ni hisobga ol gan xol da ko`ri b chi qi sh zar ur: 
1) boshqar uv j arayoni ni ng xususi yatl ari, ya` ni menej ment ga t egi shli 
bel gil ar ni ng ajralishi; 
2) ijti moi y ri vojl ani sh j arayoni. Boshqar uvni ng bu j arayoni ani q 
el e mentl ar ga, ya` ni jami yat ni ng hayot faoliyati ga yo` naltiril gan.
Bos hqar uvni ng asosiy f unkt si yal ari ga quyi dagil ar kiradi: rej al ashtirish; 
tashkil etish; tarti bga solish; rag’ batl antirish.
Bar cha sanab o`til gan asosi y f unkt si yal ar bir gali kda a mal qil adi va o` zar o 
bir- biri ga bog’li q. Leki n ijti moi y boshqa-r uvni ng bir pog’ onasi dan boshqasi ga 
o`tishda ul ar ni ng roli va munosabatl ari o`zgar adi. 
Bos hqar uv ti zi mi ni muka mmall ashtirishni ng zar ur sharti bo`li b uni ng 
funkt si yal ari tahlili hisobl anadi. U quyi dagilar ni nazar da t ut adi: 

ishl ab chi qil gan mezonl ar asosi da boshqaruv ob` yektl ari t uzil masi ni ani ql ash;

ish va operatsi yal ar turl ari, boshqar uv funkt si yal ari ni ng ajralishi; 

boshqar uv tizi mini ng f unktsi onal va chi zi qli bo` g’i nl ari o`rtasi da ani q mehnat 
taqsi moti; 

lavozi m i nstruktsi yalari va t uzil ma bo`g’i nlari haqi da hol atlarning mavj udli gi; 

me nej ment ni ng barcha asosi y f unkt si yal ari asosi da bosh- qar uv faoli yati bil an 
solishtirish yo`ll ari ning asosl ani shi. 
Ijti moi y menej ment funkt si yal ari taxlili t o`rt bosqi chdan i borat: 
 ob` yektlar va ani q boshqaruv funktsi yal arini ajratish; 
 boshqar uv jarayoni modeli qurilishi; 
 menej ment funktsi yalari ni a mal ga oshirish bo` yi cha haqi qat da baj arilayot gan 
ishl ar va operatsi yal ar tarki bi ni na moyon etish;
 boshqar uv ishl ari tarki bi ni quril gan model’ bilan solishtirish. 
Tuzil ma kat egori yasi qurish va ti zi mni ng i chki shakli ni aks ettiradi. 
el e mentl ari ha mkorli gi ni t a` mi nl ovchi o` zar o al oqal ar o`rnatil gan, ma`l u m 
ma qsadl ar ga erishi shga yo` naltiril gan tizi m t ashkili y hi sobl anadi. Ma`l u m 
ma qsadga erishish uchun a mal qil uvchi turli el e mentl ar, bo` g’i nl ar va boshqar uv
pog’ onal ari tarki bi ni aks ettiruvchi t uzil ma tashkili y deyiladi. 
Bos hqar uv f unkt si yalari va t uzil masi - boshqar uv ti zi mi ni t ashkil etishni ng 
i kki o`zaro bog’li q t omonl ari dir. Ul ar boshqaruv j arayoni maz muni va shakli 
sifati da na moyon bo`ladi. Boshqar uvni ng tashkili y t uzil masi va uni ng ri vojl ani shi 
ma vj udli gi but un t ashkil etishni ng asosi hi sobl anadi. Tashkili y t uzil mani ng 
shakll ani sh j arayoni biri nchi navbat da boshqar uv apparati ni ng u yoki bu 
bo`li nmal ari t ashkili y must ahka mli gi ni nazar da t ut adi. Bunda boshqar uv 
funkt si yal ari boshqaruv or ganl ari vazifal ari ni ani ql aydi. 

---

54 
Boshqaruv bo` g’i ni qat`i y boshqaruv f unktsi yal ari bo`l gan alohi dal ashgan 
yacheykadan i borat. Boshqaruv pog’ onasi - boshqa-ruvni ng ma`l um i erarxi k 
daraj asi dagi boshqaruv bo` g’i nl ari yi g’i ndisi dir. Boshqar uv t uzil masi da 
boshqar uvchi tizi m oydi nl ashadi, har bir bo` g’i n, har bir pog’ona r oli ani ql anadi, 
boshqar uv j arayoni dagi al oqal ar ochil adi.