Vazirligi’ samarqand davlat universeteti mirzaxodjayev A. B., Sharifov Sh. S., Boboqulov S. B

6.1-chizma.

Iste‘mol grafigi

C
Yd

70
Iste‘mol grafigi ikki to’g’ri chiziq ko’rinishida berilgan. Bissektrisa ko’rinishidagi Yd =C to’g’ri chizig’ining har bir nuqtasida iste‘mol va tasarrufidagi daromad hajmlari teng bo’ladi. Haqiqiy iste‘mol (S) grafigi haqiqiy iste‘mol va daromad teng bo’lgan nuqtada (α) bissektrisa bilan kesishadi. Bo’sag’aviy nuqtadan quyida haqiqiy iste‘mol daromaddan oshiq. Bu vaziyat insonlarning qarz hisobiga hayot kechirishini bildiradi. α – nuqtada yuqorida haqiqiy iste‘mol daromaddan kam hamda ular o’rtasidagi farq jamg’arishni tashkil etadi. Haqiqiy iste‘mol to’g’ri chizig’i iste‘mol hajmini belgilovchi vertikal o’qni a nuqtada kesib o’tadi. Bu hol uy xo’jaliklari umuman daromad olmaganlarida ham ma‘lum miqdorda iste‘mol qilishlarini anglatadi. a – nuqta esa avtonom iste‘mol hajmini bildiradi.

6.2-chizma.

Jamg’arish grafigi

S
Yd

Keltirilgan ma‘lumotlar asosida jamg’arish grafigini ham ko’rib chiqamiz (6.2-chizma).
Jamg’arish grafigi daromad bilan jamg’arish o’rtasidagi bog’liqlikni ifodalaydi. Vertikal o’qdagi har bir nuqta jamg’arma miqdorini bildiradi va daromad bilan unga muvofiq keladigan iste‘mol hajmi o’rtasidagi farq sifatida aniqlanadi (S= Yd - S). Boshlang’ich daromad darajasida jamg’arish nolga (0) teng bo’lgan holda ixtiyordagi daromad hajmi o’sib borishi bilan uning miqdori ham oshib boradi.
71
Mavzuning birinchi savolida keltirilgan gepotetik ma‘lumotlar va grafiklarga tayanib iste‘mol funksiyasini yozamiz:
C = a + b Yd , bu yerda: a – avtonom xarajatlar; Yd – tasarrufidagi daromad (Yd =Y-T), bu yerda: T – soliqlar;
b – iste‘mol hajmining tasarrufidagi daromadga bog’liqligini ifodalovchi koeffisiyent, boshqacha aytganda iste‘molga chegaralangan moyillik.

ΔS

b = 100
Δ Yd
Demak, iste‘mol hajmi avtonom iste‘molga, tasarrufidagi daromad hajmiga va iste‘mol hajmining tasarrufidagi daromad o’zgarishiga ta‘sirchanligiga bog’liq.
Jamg’arish grafigini ham iste‘mol grafigiga o’xshab algebraik ifodalash mumkin, ya‘ni jamg’arish funksiyasi quyidagi ko’rinishga ega: