Вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

3. Илмий педагогик тадқиқот услубларининг илмий манбаларни 
ўрганишдаги ўрни 
Болалар ижодини ўраганиш – ўқувчиларнинг ўзига хос индивидуал 
тартибдаги фаолиятларга доир омиллар таҳлил қилинади, хулосалар ясалади. 
Педагогик сўраш методи – тадқиқотнинг бошқа кишилардан педагогик 
тажрибанинг бирор томони ёки ҳодисалари ҳақида ахборот олиш жараёни бу 
методнинг асосини ташкил қилади. Сўраш саволларнинг мантиқий ўйланган 
системасини, уларнинг аниқ ифодаланишини, нисбатан камчилиги (3-5та) 
назарда тутилади. Шунингдек, қатъий формадаги жавобни («ҳа», «йўқ») ҳам 
тақазо этиши мумкин. 
Тест, сўровномалар – бу сўровнома, яъни анкета усули қўлланилганда 
яратилган илмий фаразнинг янгилигини билаш аниқлаш, ўқувчиларнинг якка 
ва 
гуруҳли 
фикрларнификрларни, 
қарашларни, 
қандай 
касбларга 
қизиқишларини, келажак орзу-истакларини билиш ва тегишли хулосалар 
чиқариш, тавсиялар бериш мақсадида ўтказилади. Тест саволларидан 

---

143 
кўзланган мақсад оз вақт ичида ўқувчиларнинг билимларини ёппасига 
баҳолашдир. 
Мутахассисларнинг билимини ва савиясини аниқлаш услубларидан бири 
бў тест ёрдамида синовдир.
Тест ёрдамида синов ўқувчи ёки мутахассисликка лаёқати, иқтидорини 
зудлик билан аинқлаш ёки боҳолашга имкон беради. Тест ёрдамида билимни 
баҳолашнинг педагогика нуқтаи назаридан баъзи бир ютуқлари ва 
камчиликларида келтирилган ва баҳолаш жараёнида ЭҲМ ёрдамида 
автоматлаштириш 
мумкинлиги 
такидланган. 
Тест 
саволлари 
ва 
масалаларининг жозибадорлигига сабаб, унинг қисқа ва лўндалиги, тўғри 
жавобни умумий жавоблар ичида борлигива уларнинг ўқувчиларга кўрсатма 
бўлиб хизмат қилиши, унинг топишмоқли ўйинга ўхшашлиги ва жавоб 
топишда хотира, индукция ва топшириқлар қўл келади. Тест саволларини чоп 
этиш ўқувчиларнинг мустақил ишлашини янада фаоллаштиради.
Тест синовини олий ва ўрта махсус ўқув юртларига кириш 
имтихонларида қўллаш қуйидаги қатор натижалар берди. 
Имтиҳон олувчи билан имтиҳон топширувчи орасидаги субъектив 
сабаблар ва психологик тўсиқлар йўқолади. Барча абитуриентларга 
бериладиган имтиҳон шароитлари вақти вариантларнинг мураккаблик 
даражаси, баҳолаш критериялари деярли бир хил бўлишига эришилади. 
Тест натижаларини ЭҲМ ёрдамида автоматлаштирилган ҳолда ишлаб 
чиқиш амалга оширилди, ўқувчиларнинг қайси фандан ва унинг қайси 
бўлимидан билимларнинг паст ёки юқорилигини баҳолаш ва унинг қайси 
бўлимидан билимларининг паст ёки юқорилигини баҳолаш ва унинг 
республикамиз регионлари, ҳатто айрим мактаб-лицейлар бўйича таҳлил 
қилиш имконияти яратилди.
Иқтидорли ёшларни танлаш, олимпиадалар ўтказиш жараёнларини 
сезиларли даражада яхшилашга олиб келди. 
Олий ўқув юртига кирувчилар учун тест синовии атиги 3 та фандан 
бўлиб, албатта бу етарли эмас. Улар бир неча фандан ва бир неча босқичдан 
иборат бўлиши керак.Олий ва ўрта махсус ўқув юртларига кирувчи ёшларнинг 
нутқи, тил бўйича саводхонлилигини назорат қилувчи ёшларнинг фақат 
тестларни механик равишда ёдлаш ва тилга, бошқа бошқа фанларга 
эътиборсизлилигига барҳам берилиши мумкин. 
Тест синовлар методи- бу ёзма жавобларнинг оммавий равишда йиғиб 
олиш методидир.Тест синовларини (анкеталарини) ишлаб чиқиш мураккаб 
илмий жараён Пировард натижада тадқиқотнатижаларининг ишончлилиги 
анкеталар мазмунига, берилаётган саволлар шаклига, тўлдирилгананкеталар 
сонига боғлиқ бўлади. Одатда тест саволларининг маълумотларини 
компьютерда математик статистика методлари билан ишлашга имкон 
берадиган қилиб тузилади.