Vazirligi toshkent tibbiyot akademiyasi termiz

Tirik vaksinalar. Chinchechak, toun, qizamiq, epidemik parotit, shol, kuydirgi, 
quturish, sil va tulyaremiya kasalliklariga qarshi olingan vaks.inalar tirik 
vaksinalarga misol bo'la oladi. Tirik vaksinalar bir necha usullar bilan olinadi. 
Ingliz olimi E.Jenner 1796-yili birinchi boiib tirik vaksinani kashf etdi va undan 
odamlarni chinchechak qo‘zg‘atuvchisidan himoya qilish uchun foydalandi. U 
emlash uchun mikroorganizmni (sigirlar chechagi virusi) sigir sog‘uvchi 
ayollarning qoiidagi pufakchalar ichidagi yiringdan olgan. Sigirlar chechagi 
virusi odam chinchechak virusi bilan bir xil antigenlarga ega, lekir» sigir 
virusining virulentligi juda past. Tirik vaksinalar olishning ikkinchi usuli - 
patogen bakteriya va viruslarni noqulay sharoitlarda o‘stirish. Noqulay 
sharoitlarga tushgan mik- roorganizmlarda spontan mutatsiyalar boshlanadi. 
Populatsiyadagi muta.ntlar ichidan virulentligi pasaygan (avirulent) turlari ajratib 
olinib, aloH ida ko'paytiriladi, lekin shu shtam m larning antigenlik va 
immunogenlik xossalari saqlanib qolishi shart. Bu usul bilan L.Paster quturish, 
A.Kalmet va K.Jeren sil, A. A.Smorodinsev va M.G. Chumakov 
shol(poliomiyeiit) kasalliklariga qarshi tirik vaksinalar tayyorlashdi. Tirik 
vaksinalarning ijobiy tomonlari: organizmga kiritilgan vaksina bakteriyalari 
ko‘payib, tabiiy jarayonda rivojlanadigan bakteriyalar kabi kuchli immunitet hosil 
qiladi. Tirik vaksinalarni tabiiy kirish yoiidan bir martu immunizatsiya qilinsa 
kifoya, ularga qarshi kuchli, uzoq vaqt davom etadigan immunitet yuzaga keladi. 

---

9 
Tirik vaksinalarning kamchiliklari: organizmga irsiy jihatdan begona boigan 
nuklein kislota kiritiladi; organizmdagi avirulent shtammalar patogenlik tomonga 
reversiya qilishi va vaksina shtammlari, o‘stirila- yotga*i ekmalardagi begona 
mikroorganizmlar bilan kontaminatsiya qilishi mumkin; vaksina saqlash 
muddatining qisqaligi; immuntanqislik bor odam organ izmida har xil asoratlar 
beradi.