Vazirligi urganch davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti " biologiya" kafedrasi "tasdiqlandi"

2. Ikkilamchi ma„lumotlar bazalari: Ikkilamchi ma„lumotlar bazalari 
dastlabki ma„lumotlarni tahlil qilish natijasida olingan ma„lumotlarni o„z ichiga 
oladi. Ikkilamchi ma„lumotlar bazalari ko„pincha ko„plab manbalardan olingan 
ma„lumotlarga, shu jumladan boshqa ma„lumotlar bazalariga boshlang„ich va 
ikkinchi darajali ma„lumotlar bazalariga asoslanadi. 
Ko„pgina ikkilamchi ma„lumotlar bazalari shunchaki GenBank yoki EMBL 
kabi birlamchi ma„lumotlar bazalarining biridan yoki ikkinchisidan ajratib 
olingan kichik to„plamdir. Boshqa ikkilamchi ma„lumotlar bazalari ham mavjud 
bo„lib, ular hech qanday ketma-ketlikni taqdim etmaydilar, ularda ketma-
ketliklarning ma„lumotlar bazalarida to„plangan ma„lumotlar mavjud 
Ushbu bazalarga quyidagilar misol bo„ladi: 
a. Omniome ma‟lumotlar bazasi: Omniome ma„lumotlar bazasi TIGR 
Genomik tadqiqotlar instituti tomonidan qo„llab-quvvatlanadigan keng qamrovli 
mikrobial manbadir. U nafaqat har bir genom uchun o„rganib chiqilgan ketma-
ketligi va izohiga ega, balki organizmlar, taksonlar DNK molekulalarining 

---

tuzilishi, tarkibi va DNK ketma-ketligidan bashorat qilingan boshqa protein tarkibi 
atributlari to„g„risidagi ma„lumotlarga egadir. Ushbu ma„lumotlar bazasi ko„p 
genomli izlanishlar va tahlillar ishlarini osonlashtiradi, masalan, turli xil 
genomlardagi oqsillar va genlarning joylashish holatini taqqoslash ishlarida 
qo„llaniladi. 
b. FlyBase ma‟lumotlar bazasi: Konsorsium D.Melanogaster meva pashshasi 
misolida va uning barcha genomini yuqori to„liqlik va sifatga ko„ra ajratib 
beradi. 
c. ACEDB: Bu nafaqat ketma-ketlikni, balki genetik xaritalar, 
shuningdek, C. Elegans nematoda qurti haqidagi fenotipik ma„lumotlarning ham 
omboridir. 
d.InterPro- oqsil oilalari va domenlari, 
e.UniProt ma„lumotlar bazasi- oqsillar to„g„risidagi ketma-ketlik va 
funksional ma„lumotlar 
f.Ensembl-genlar o„zgaruvchanligi, funksiyasi boshqarish to„g„risidagi 
ma„lumotlar 
Ma‟lumotlar bazalarining ahamiyati ilm fanning rivojlanishidagi o„rni juda ham 
muhim. 
Ma„lumotlar bazalari ma„lumotlar ombori vazifasini bajaradi. 
Ma„lumotlar bazasi ma„lumotlarni saqlash va boshqarish uchun turli xil 
qidirish mezonlari orqali ma„lumotni osongina olish va foydalanish imkonini 
beradi. 
Ikkilamchi ma„lumotlar bazalari so„nggi o„n yil ichida biologiya 
sohalarining ma„lumotlar kutubxonasiga aylandi va tadqiqotchilar tomonidan 
o„rganilgan har qanday gen yoki gen mahsuloti to„g„risida juda ko„p ma„lumot 
olish imkonini beradi. 
Ko„plab foydalanuvchilarning bir xil ma„lumotlarda ishonchlilik darajasini 
oshirish va murakkab muammolar yechimini topishga yordam beradi. 
Ma„lumotlarni indekslash, identifikatsiyalashga imkon beradi. 
Xilma-xil ma„lumotlarning ko„payishini oldini olishga yordam beradi.