Vedalar Rig Veda

KIRISH
1. SARQ FALSAFANING XUSUSIYATLARI
2. QADIMGI HINDiston FALSAFASI: VED DAVRI VA UNING ASOSIY GURUHLARI.
3. QADIMGI HIND FALSAFASINING ASOSIY MAKTABLARI
3.1 Sankhya
3.2 Mutaxassislar
3.3 Buddizm
3.4 Lokayata
3.5 Vaisesika-nyaya
XULOSA
BIBLIOGRAFIYA
Kirish
Har bir vaqtning o'ziga xos muammolari bor. Ulardan ba'zilari zamon tumanlariga borib taqaladi va insoniyat intellektual tarixidagi turli davrlarni bog'laydi, boshqa qismi bashorat qilinadigan kelajakka ishora qiladi. Shunday qilib, har bir davr o'tmish va kelajak bilan bog'liq bo'lib, zamonlar va xalqlar orasidan o'tib kelayotgan ana shu muammolarni anglash tufaylidir. Ko'pgina falsafiy tizimlarning tashqi o'xshashligiga qaramay, ular o'rtasida chuqur ichki bog'liqlik mavjud, chunki ular har biri o'ziga xos tarzda hayotning ma'nosi haqidagi bir xil savollarga javob berishga harakat qilishadi. Demak, nafaqat yahudiy va yunonlarning falsafiy, diniy va ilmiy g‘oyalari, balki Sharq va Yevropa tafakkuri o‘rtasida ham chuqur konseptual-semantik davomiylik borligi shubhasiz.
Davr, zamon va tafakkur o‘rtasida ajralmas birlik mavjud. Mutafakkir kuchdan mustaqil bo‘lishi mumkin, lekin u yashayotgan va yaratgan zamondan emas. Albatta, faylasuf o‘z zamondoshlari tushunmaydigan, keyinchalik esa umumiy e’tiborni tortadigan mulohazalar bildirish orqali o‘z davridan oldinda bo‘lishi mumkin. Biroq faylasuflar anglagan masalalarning tabiati bilan zamon o‘rtasidagi bog‘liqlik shubhasiz, shu bilan birga, xalq mentaliteti, uning madaniyatining vujudga kelayotgan falsafiy tizimlar xususiyatlariga ta’siri ham ro‘y beradi.
Falsafa o'z tarixidan, ijtimoiy-madaniy kontekstdan tashqarida hayotdan uzoqda mavhum tushunchalar bilan tafakkur ongining o'yini sifatida namoyon bo'ladi. Va faqat falsafiy maktablar va tendentsiyalarning davr va ularni tarbiyalagan sharoitlar bilan o'zaro bog'liqligi falsafiy mulohazani haqiqiy mazmun bilan to'ldirishga, ularning umumiy madaniyat bilan, ularning yashirin determinantlari bo'lishi mumkin bo'lgan dolzarb voqealar bilan bog'liqligini tushunishga yordam beradi.
Falsafa borliqning birinchi tamoyillarini ratsional-kontseptual idrok etish sohasigina emas, balki jahon jarayoniga ta’sir etuvchi muhim ma’naviy kuchdir. U ijtimoiy ideal, asosiy qadriyat-dunyoqarash va uslubiy tamoyillarni shakllantirishda bevosita ishtirok etadi, insonga dunyo haqidagi yaxlit g'oyalarning ijtimoiy va amaliy ahamiyatini eslatib turadi, tafakkur qiluvchi tarixiy sub'ekt oldiga borliqning axloqiy asoslari masalasini qo'yadi. . Taxminan miloddan avvalgi 1-ming yillikning o'rtalarida ekanligini tushuntirish qiyin. deyarli bir vaqtning o'zida Hindiston, Xitoy va Gretsiyada birinchi falsafiy tizimlar paydo bo'ladi. Mifologik g'oyalarning madaniy makonning chetiga intensiv siljishi boshlanadi, fikrning keyingi rivojlanishi falsafa tomonidan belgilana boshlaydi. Bu uchala sivilizatsiya markazlarida ham eski qadriyat yo‘nalishlari qayta ko‘rib chiqiladi, tarix va mifologiyaning yangicha talqini ro‘y beradi, turli, ko‘pincha qarama-qarshi fikr yo‘nalishlari shakllanadi.
Shu bilan birga, Sharq ma'lum jihatdan Evropadan kattaroqdir, chunki u erda birinchi sivilizatsiyalar paydo bo'lgan. Sharqning turli mintaqalarida diniy va falsafiy g'oyalar o'ziga xos tarzda uyg'unlashgan dunyoqarash tushunchalari shakllandi. Hindiston va Xitoyda paydo bo'lgan falsafiy ta'limotlar eng mashhur va ta'sirli edi.
Ruhi sharqona bo'lib, ular nafaqat umumiy jihatlarga, balki bu mamlakatlar va ular bilan aloqada bo'lgan xalqlarning madaniyatiga katta ta'sir ko'rsatgan muhim farqlarga ham ega edi. Bu farqlar falsafaning hind tipi haqida alohida gapirishga imkon beradi.

Sharq tafakkurida diniy va falsafiy tamoyillar yunon tiliga qaraganda koʻproq oʻzaro bogʻlangan. Sharqda diniy g‘oyalar unchalik individuallashgan emas, ular umumiy g‘oyalar xarakterida bo‘lib, ularni falsafiy konstruksiyalarga yaqinlashtiradi.

Sharq tafakkuri ratsional mantiqdan ko'ra hissiy jihatdan axloqiyroqdir. U hayotni to'g'ridan-to'g'ri axloqiy idrok etishdan kelib chiqadi, ikkinchisini o'z maqsadiga qarama-qarshi qo'ymaydi. Sharq mutafakkirlari nafaqat tabiat bilan inson, balki bir tomondan, ijtimoiy hodisalar va inson harakatlari, ikkinchi tomondan, tabiat hodisalari o‘rtasida ham chambarchas bog‘liqlik mavjudligiga shubha qilmaganlar. Sharq mutafakkirlari jamiyatdagi tartib va ​​osoyishtalikni odamlarning tabiiy qonuniyatlarga muvofiq xatti-harakatlaridan bevosita olib kelganlar.
Gegel Sharq falsafasini unchalik qadrlamagan, chunki uning fikricha, unda «tashqi, ob'ektiv tushunilmagan... g'oyaga muvofiq». Gegel Sharq tafakkurini yetarlicha falsafiy va asosan diniy deb hisoblaydi, chunki unda shaxs o'zini mustaqil narsa sifatida ko'rsatmaydi. Holbuki, "haqiqiy ob'ektiv fikrlash tuprog'i sub'ektning haqiqiy erkinligidan kelib chiqadi".
Ayni paytda Sharq falsafiy tafakkurini G‘arbdan ustun qo‘yuvchi va uni insoniyat madaniyatining eng katta yutug‘i deb hisoblaydigan yana bir qarama-qarshi nuqtai nazar mavjud. Bunday, xususan, Shopengauer, L.N. Tolstoy, M.Xaydegger, K.G. Jung va boshqa mashhur mutafakkirlar. Jung "Arxetip va ramz" klassik asarida, xususan, shunday yozgan edi: "Biz Sharqda kundalik non bo'lgan astrologiyani qayta kashf qila boshlaymiz. Vena va Angliyada boshlangan jinsiy hayotni o'rganishni hindlarning bu boradagi ta'limotlari bilan taqqoslab bo'lmaydi. Ming yillik Sharq matnlari bizga falsafiy relativizm misollarini taqdim etadi va G'arbda endigina paydo bo'lgan indeterminizm g'oyasi Xitoy fanining asosidir. Psixoanalizning o'zi va u bilan yuzaga kelgan fikr yo'nalishlari - biz ularni G'arb hodisalari deb bilamiz - Sharqda azaldan mavjud bo'lgan san'at bilan solishtirganda, faqat boshlang'ichning harakatlaridir.
Sharq falsafasiga berilgan turli baholarni batafsil muhokama qilmasdan turib, shuni ta'kidlaymizki, Konfutsiy va uning shogirdlarining fikrlarini o'z ichiga olgan "Lun Yu" ("Hukm va suhbatlar") kitobiga borib taqaladigan Sharq diniy-falsafiy nasri, va hindlarning “Mahabharata” asarida inson mohiyatini yaxlit ko‘rib chiqishga misollar keltirgan. U asosan Sharqning emas, balki ma'lum ma'noda butun insoniyatning kelajak tarixini oldindan belgilab berdi. Shu bilan birga, Sharq diniy-falsafiy tafakkuri har kimga tashqaridan ma’lum bir maromda yuklangan, tizimli nazariy fan mavqeini egallamadi. Bu hayotning bir qismi edi va Ustozdan shogirdga o'tdi.