X- bob. Sanoatpechining

10.2.YuHQlardagi foydali ish koeffitsientlari

Yuqori haroratli ishchi bo'shlig‘ining foydali ish koeffitsienti shu kameraga kiritilgan issiqlikning qanday ulushi foydali ishlatilganini ko'rsatadi. U foydali ishlatilgan issiqlikni ishchi kameraga kiritilgan barcha issiqlik miqdoriga nisbatini ifodalaydi.

(10.10)
Texnologik foydali ish koeffitsienti pechga kiritil-gan umumiy issiqlikning qanday

ulushi berilgan texnologik jarayon uchun ishlatilishini kursatadi. U texnologik

31
jarayon-ning foydali issiqligini haqiqatda sarflangan issiqlik miqdori nisbatiga teng;

(10.11)
Foydali ish koeffitsientini baholash paytida issiqlikning foydali sarfi sifatida

quyidagi kattalik qabul qilinadi :

Q = Q_M^’’ - Q_M^’ + Q_END (10.12)

Energetik foydali ish koeffitsienti butun pech qurilmasida foydalanilgan issiqlikni sarflangan issiqlikka nisbatiga teng:

(10.13)
Agar qurilmaning yordamchi jihozlari kup miqdorda elektr energiyasini iste’mol

qilsa, shu energiyani ishlab chiqarishga sarflanadigan issiqlik miqdori Q_EL. ni (10.13) tenglamaga kiritish lozim:

(10.14)
Pechning optimal ish holatini aniqlash paytida ishchi kamerada yoqilg‘idan

foydalanish koeffitsientini bilish zarurati tug‘iladi, u quyidagicha aniqlanadi:

(10.15)
bunda :Q^I_ISH- ishlatilishi mumkin bo'lgan issiqlik, ya’ni yoqilg‘ining kimyoviy

issiqligi bilan yonish komponentlarining fizik issiqliklari yig‘indisi.

10.3.YuHQlardagiissiqlik balansi qismlarini hisoblash

Materialni qizdirish uchun sarflanadigan issiqlikni quyidagi tenglikdan

31
aniqlanadi:

DQ_M= Q^”_M - Q^’_M = P(H^’’- H^’) = R (S^” t^” - C^’ t^’); (10.16) bunda: R - qizdirlayotgan materialning massasi, kg;
H^’va H^’’- materialning boshlang‘ich va oxirgi entalpiyasi, kJoul/kg; t^’ va t^’’ - materialning boshlang‘ich va oxirgi haroratlari, ⁰C;
C^’ va S^’’ - materialning boshlang‘ich va oxirgi haroratlari-dagi tegishli urtacha issiqlik sig‘imlari, kJoul/kg grad.
Agar material ham qizdirilib, ham eritiladigan bulsa, u holda; DQ_M= R (u+S^’’t^’’ - C^’t^’); (10.17)

bunda: u - erish issiqligi [pulat uchun 272, chuyan -143, mis-175, alyuminiy -377 va toshqol (shlak) uchun - 210 kJoul/kg].

Agar material tarkibida namlik bulsa, u holda qushimcha bug‘lanish issiqligini -2490 kJoul/kg - hisobga olish zarur.
Ekzotermik va endotermik reaksiyalarning issiqligi Q_EKZ. va Q_END. texnologik jarayonning material balansiga asoslangan maxsus hisoblar yordamida aniqlanadi. Atrof-muhitga yuqotiladgan issiqlik Q_a.-m yuqorida keltirilgan tenglamalar asosida aniqlanishi mumkin.
Sovitish suvi bilan yuqotiladigan issiqlik: Q_SOV = D (t^’’- t^’) (10.18)
bunda: D- sovitish suvining sarfi, kg;

t^’ va t^’’ - suvning boshlang‘ich va oxirgi haroratlari,⁰S. YOqilg‘ining entalpiyasi quyidagi tenglamadan aniqlanadi; H_YO= C_YO ^. t_YO (10.19)

bunda: S_YO - yoqilg‘ining urtacha issiqlik sig‘imi. YOqilg‘ini yoqish uchun beriladigan havoning entalpiyasi: H_H= V_H S_H t_H; (10.20)
bunda: V_H- havo sarfi, m³/kg yoki m³/m³; S_H- havoning urtacha issiqlik sig‘imi, t_H-havoning harorati, ⁰C.
Pechdan chiquvchi gazlar bilan yuqotiladigan issiqlik:

31
H_CH.G. = å V_CH.G.^. S_CH.G. ^. t_CH.G; (10.21)

bunda: V_CH.G.- pechdan chiquvchi gazlarning miqdori, m³/kgyoki m³/m³ ; t_CH.G. - chiquvchi gazlarning harorati,⁰C ;
S_CH.G. - tutun gazlarining urtacha issiqlik sig‘imi.

Pechning zich bulmagan joylaridan sirqib chiquvchi gazlar bilan yuqotiladigan issiqlik Q_S.G. ham shunday usulda aniqlanadi.

Kimyoviy chala yonish natijasida yuqotiladigan issiqlik quyidagi emperik tenglamalar asosida topiladi:
1) Gaz va mazut yoqilganda:

q_K.CH.YO. = (0,005¸ 0,015) Q^I_Q (10.22) 2) Kumir yoqilganda:

q_K.CH.YO. = (00,15 ¸0,020) Q^I_Q :

Agar tutun gazlarining tarkibi ma’lum bulsa, quyidagi tenglamadan foydalanish mumkin:

q_K.CH.YO. = 0,01(Q_SO×SO + Q_H2×N₂ + ....) V_CH.G ; (10.23)

bunda: CO va N₂ - chiquvchi gazlar tarkibidagi uglerod oksidi, vodorod va boshqalarning miqdori, %.

Qattiq yoqilg‘ining mexanik chala yonishi natijasida yuqotiladigan issiqlik: q_M.CH.YO = 0,01 Q_S×DS ; (10.24)
bunda: DS - yonmay qolgan uglerodning miqdori.

Misol. Uzluksiz ishlaydigan kamerali pech uchun yoqilg‘ining soatli sarfi aniqlansin. Yoqilg‘i-mazut, pechning unumdorligi 741 kg/soat. Qizdirilayotgan metall massasining 1,3%i metall kuyindisiga aylanadi, kimyoviy chala yonish natijasida yo‘qotilgan issiqlik yonish issiqligining 1,5%ini tashkil qiladi. Chiquvchi gazlarning harorati 1300⁰C. Bundan tashqari yonish uchun beriladigan havoni 400⁰S gacha qizdirilganda tejaladigan yoqilg‘i miqdori aniqlansin. Atrof-muhitga yuqotiladigan issiqlik 131,5 kVt deb qabul qilinsin; metallni qizdirish harorati 1250⁰C.
Echish. 90⁰C dagi mazutning entalpiyasi: H_YO =S_YO t_YO = 2,1 × 90 = 189 Joul/kg.

31
YOnish uchun beriladigan 90⁰Sli havoning entalpiyasi: H_H= V⁰a C_Ht_H= 10,7 ^. 1,15 ^. 1,295 ^. 20 = 319 kJoul/kg.

Kimyoviy chala yonish natijasida yuqotilgan issiqlik: q_K.CH.YO.= 0,015 ^. 39,5^.10³= 592 kJoul/kg.

.

)
Mexanik chala yonishdan yuqotilgan issiqlik q_M.CH.YO.= 0; Pechdan chiquvchi 1300⁰C li gazlar bilan yuqotilgan issiqlik: H_CH.G.= (V_CO2 . C_CO2 + V⁰_N2C_N2 + DV_HC_H + V_H.P. S_H.P. t_CH.G.= =(1,586^.2,30+8,453^.1,425+1,601^.1,445+1,47^.1,806)^.1300= =24000kJoul/kg
YoOqilg‘idanfoydalanish koeffitsienti;

Metall kuyganda ajralib chiqadigan issiqlik; Q_EKZ.» 5660^. u/100=5660^.1,3/100 = 73,4 kJoul/kg. Texnologikjarayonga sarflangan issiqlik:

.
Q_TEXN.= (Q^’’_M-Q^’_M) + (Q_T+Q^T,G_K+Q_EKZ.)-Q_EKZ= 838+0-73,4=764,6 kJoul/kg.
bunda: 838 kJoul/kg - metall qizdirilganda entalpiyasining usishi, tegishli jadvaldan olindi. (A-4)
Atrof-muhitga yuqotilgan issiqlik (1 kg metallga):

Mazutning solishtirma sarfi:

31

Shartli yoqilg‘ining solishtirma sarfi:

Mazutning soatli sarfi:

V= qb = 141^. 0,091 = 67,6 kg/soat

Havo rekuperatorda 400⁰Cgacha qizdiriladi, uning entalpiyasi 6570 kJoul/kg ga teng , bu holda:

Yoqilg‘ining solishtirma sarfi:

10.1- jadval

Texnologikjara-yoningturi	pechturi	Materialni qiz- dirish harorati,^0C	SHartli yoqilg‘i-ning solishtir-masarfi,t/t
Temirrudalari-dan chuyan eritish Pulat eritish Pulatga shakl	domna marten qizdiruv chi	— 1500-1600 1250 1250	06, - 0,8 0,15 - 0,30 0,03 - 0,05 0,06 - 0,10

31

be-rish Pulatni chig‘irlash Pulatga issiqlik ishlovi berish normalizatsiya toblash CHuyan eritish Bronza va jezni eritish Sement klinkerini toblash (pishirish) SHamotli utga chi-damli materiallar- ni pishirish Qizil g‘ishtni pi-shirish

metodik kamerali metodik metodik Vagrank a kamerali aylanuv chi tunelli tunelli

1150-1250 950 - 1100 800 - 925 1300 - 1400 — 1430 1250-1350 800-900

0,16 - 0,25 0,13 - 0,22 0,06 0,08 - 0,12 0,11 - 0,13 0,15 - 0,24 0,20 - 0,30 0,043

Yoqilg‘iningsoatli sarfi:

V = 0,0662 ^. 741 = 49,0 kg/soat. Tejalganyoqilg‘i:

Bundan tashqari, rekuperatorning urnatilishi qurilma-ning unumdorligini ham oshiradi.