X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

1.5. 0„g„itlash tizimining biologik asoslari 
Har bir genotipning hosildorligi talab qilingan ozuqa element- lari bilan 
ta'minlanishiga bog„!iqdir. C)„simliklar kelib chiqish mar- kazlarida tuproq 
turi, kimyoviy tarkibi, muhiti, NPK ning mavjud- ligi, har xil bo„lganligi 
uchun o„simliklarning ozuqa elementlariga boigan talabi ham har xil. Har bir 
genotip ma‟lum darajada tuproq muhitiga talabchanligi quyidagi ma‟lumotdan 
ko„rinadi: 
Ekinlarning tuproq muhitiga talabi 
_________________ 4-jadval 
Ekin 
pH _________  
Lyupin turlari 
4,5-5,8 
Kartoshka 
5,0-6,0 
Javdar, suli 
U
l 
0
1
<
1
О
Ziglr, sholi, marjumak, tariq 
5,5-6,5 
Bug„doy, arpa, makkajo„xori 
6,0-7,5 
Ko„k no„xat, xashaki dukkaklar 
6,0-7,2 
Qand lavlagi, kungaboqar 
6,0-7,5 
Soya, loviya, qashqarbeda 
6,3-7,5 
Beda, bargak 
6,5-7,8 
0„zbekistjn tuproqlari orasida shollangan tuproqlar mavjud. 0„g„it 
ishlatishdan oldin bu tuproqlarning sho„ri yuviladi. 0„suv davrida o„simliklar 
ancha miqdorda makroelementlarni (100-300 
24 

---

kg/ga) va каш miqdorda (bir gektarga grammlar hisobida) mikroelementiami 
talab qiladi. Mikroelementlar tuproqdagi fosfor va kaliyni o„z!ashtirishga 
yordam beradi. 
Ayrim ekinlar fosforga kam talabchan bo„ladi (javdar, suli, kartoshka, 
sholi). Bu ekinlar uchun tuproqda 70-100 mg/kg fosfor bo„lganda fosforli 
o„g„it solinganda hosildorligi oshmaydi, kaliy bilan ta‟minlanishining eng 
pastki darajasi 80 mg/kg dir. 
Bug„doy, arpa, makkajo„xori, ko„k no„xat fosforga talabchan boMadi. 
Bu ekin uchun tuproqning fosfor bilan eng kam maqbul ta‟minlanish 
darajasi 120-150 mg/kg. Loviya, beda ekinlari yaxshi hosil olish uchun 
tuproqda 180-200 mg/kg fosfor bo„lishi talab qilinadi.