X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

Takrorlash uchun savollar: 
1. Marjumakning xalq xo'jaligidagi ahamiyati?
2. Marjumak uchun yer tayyorlash texnologiyasi?
3. Marjumakning ekish muddati?
4. Marjumakning ekish usuli?
5. Marjumakning ekish me‟yori?
6. Marjumakni oziqlantirish me‟yori?
7. Marjumakni mineral o„g„it!ar bilan oziqlantirish muddati?
8. Marjumakni sug'orish me‟yori?
9. Marjumakni begona o'tlardan tozalash texnologiyasi?
10. Marjumakning hosilini yig'ishtirish texnologiyasi?
184

---

Ill bob. DUKKAKLI-DON EKINLARI 
3.1. Dukkakli-don ekinlarining umumiy tavsifi 
Ahamiyati.
Dukkakli-don ekinlari dukkaklilar - 
Fabaceae - 
oilasiga mansub. Dukkakli-don ekinlarining afzalligi doni yuqori sifatli 
oqsilga boy, bu o„simliklar havo azotini o„zlashtirib ekologik toza 
mahsulot hosil qiladi, tuproq unumdorligini oshiradi. Bu ekinlar oziq -
ovqatda, texnikada va yem-xashak tayyorlashda ishlatildadi. Loviya va 
yasmiq faqat oziq-ovqatda ishlatiiadi, no„xat, ko„k no„xat, burchoq 
oziq-ovqatda va ozuqa sifatida ishlatiiadi. Soya oziq-ovqatda, texnikada 
va ozuqa sifatida qo„llaniladi.
Dukkakli-don ekinlarining don tarkibida muhim organik moddalar 
mavjud.
Dukkakli-don ekinlar donining sifati 
(G.S.Posypanov ma‟lumotlari) 
33-jadva
Ekinlar
Oqsil
miqdori,
%
Oqsilnig
oziqiik
qimmati,
%
Moy
miqdori,
%
1 
kg 
donning 
quvvati
MDJ
ko„kat
Soya
40
88
18
23,0
18,11
No'xat
23
76
5
19,2
17,80
Loviya
30
85
3
19,2
-
Yasmiq
30
85
5
19,8
-
Burchoq
28
77
2
18,9
18,21
Ekma
ko„k
no„xat
24
78
2
18,7
17,91
Dala 
ko„k 
no„xati
21
76
2
18,5
17,80
185

---

Dukkakli-don ekinlari faqat oqsilning miqdori bilan emas, balki 
uning sifati ham farq qiladi. Ekinlarni turiga qarab ular oqsilning 
tarkibida har xil almashtirib bo'lmaydigan aminokislotalar mavjud.
Almashtirilmaydigan aminokislotalarning umumiy miqdori soya, 
loviya, yasmiq kabi ekinlarda ancha yuqori bo'lar ekan. Ayrim 
ekinlarning donida anchagina o'simlik moyi ham bo'ladi: soya 16- 27%, 
no'xat 5,0%, lyupinda 10% gacha.
Dukkakli-don ekinlarning uni qandolat sanoatida, doni oziq- 
ovqatda yorma sifatida qo'llaniladi. Pishmagan dukkagi va donidan 
konservalar tayyorlanadi.
Dukkakli-don ekinlar agrotexnik ahamiyatga ega, ko'k no'xat bir 
gektarda 150 kg gacha, soya 250 kg gacha azot to'playdi. Hosil 3-4 t 
bo'ladi, havo azotini o'zlashtirish jarayoni sust o'tsa, bir gektarda 20-60 
kg azot to'planadi, hosil 1,5-2,0 bo'ladi.