X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

Tashqi muhitga talabi.
Sabzi-sovuqqa chidamli o'simlik. Uning urugi 
2-4 °C da una boshlaydi. Lekin juda ham sekin o'sadi. Eng yaxshi o'sishi 
uchun mo'tadil issiqlik 18-20 °C hisoblanadi, nihollar va rivojlangan 
o'simliklari -5-6 °C ga chidashi mumkin. Kuzda kavlab olingan 
ildizmevalari -2 °C da zararlanadi va qishda yomon saqlanadi. 
Ildiz sistemasi 2,0-2,5 metrgacha yaxshi rivojlanganligi uchun boshqa 
ildizmevalilarga nisbatan yozgi yuqori haroratdagi qurg'oqchilikka chidamli.
Ildizmevasining barcha qismi yer ostida 
304 

---

joylashgan. O'simlik ekiiganda va nihollar o'sib chiqqandan so' ng yuqori 
namlikka talabchan boiadi. O'simlik o'sish davrida tuproq doimiy bir xilda 
nam boisa, sabzi yuqori hosil beradi. 
O'simlikka 
o'sish 
davrining 
boshidan 
yorugiik 
yetishmasa, 
ildizmevasi uzayib ketadi va ularning o'sishi sekinlashadi. O'simlikka 
yorugiikning yetishmasligi ildizmeva hosili va urug'iga salbiy ta‟sir etadi. 
Sabzi o'simligi ko'pchilik oziq elementlaridan o'sish davrining ikkinchi 
yarmida foydaSanadi. O'sirnlikda azot yetishmasa, bargining o'sishi 
sekinlashadi yoki ko'p boisa, bargi o'sib ketadi, ildizmevasi o'smaydi va 
barglari yotib qolishi kamayadi. Fosfor iklizmevada qand moddasini 
oshiradi, kaliy ildizmevani yumshoq qiladi va urug' tugishini yaxshilaydi. 1 
tonna ildizmeva yetishtirish uchun 3,5 kg azot, 1,5 kg fosfor, 7 kg kaliy va 
1,6 kg kalsiy sarflanadi. 
O'sirnlikda bu o'g'itlar yetishmasa, havodan oziqa olishi buziiadi, 
barglari sarg'ayadi. O'simliklar yaxshi o'sishi uchun oz miqdorda temir, 
oltingugurt, marganes va boshqa mikroelementlar talab etiladi. 
Rivojlanish davrlari.
Urug'ning unib chiqishi: barg qismi va ildizining 
o'sishi; ildizmevasining shakllanishi; ikkinchi yili poya- sining hosil 
boiishi; to'pgulining vujudga kelishi va gullashi; mevasining tuzilishi va 
urugining pishishi. 
Bahorda sabzi urug'i quruq yerga ekilsa, 12-18 kunda va yozda 7-9 
kunda unib chiqadi. Urug' pal Iasi 20 kungacha turadi. lyun-iyul oylarida 
doimiy barglar yaxshi rivojlanadi va uzoq muddat saqlanib turadi. 
Chinbarglari o'sib chiqishi bilan ildizmevasi vujudga kela boshlaydi. 
Ekkandan to ildizmeva yig'ishtirilgungacha 120-130 kun kerak boiadi. 
Keyingi yili urugiik uchun ajratib olingan ildizmevalar ekilgandan 
30-32 kundan so'ng poyalar hosil boiadi va 20-25 kun davomida har kuni 2-
3 sm o'sadi. O'simliklar gullagandan so'ng sutkasiga 0,5 sm o'sadi. Urugiik 
sabzi markaziy novda, undan o'sib chiqqan birinchi shoxchalar, ulardan 
o'sib chiqqan ikkinchi shox- chaJardan tashkil topgan. Har bitta poya 
to'pgullar bilan tugaydi. 
Ildizmevalilar ekilgach 45-60 kun o'tgandan so'ng gullaydi. Tuproqda 
nam yetarli hamda issiq boisa, gullagandan 20 kundan 
305 

---

so'ng urug„lar silt pishiqlik, 25-30 kundan so„ng mum davrini o'taydi va 
oradan 10-15 kun o'tgandan so„ng toiiq pishadi. 
Ishlab chiqarishda chorva mollar uchun yem-xashak maqsadida 
maxsus navlar, shuningdek, yuqori hosilli xo„raki navlar ekiladi. Ozuqa 
navlaridan “Shantane-2461”, “Geranda”, “Valeriya-5”, xo„- raki navlaridan 
“Qizil Mirzoi-228” va “Sariq Mirzoi-304” mavjud.