X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov
8.1. Tolali zigir
Download 5.06 Mb. Pdf ko'rish
|
Ўсимликшунослик
|
361
8.1. Tolali zigir Ahamiyati Zig„ir eng ahamiyatli tolali ekin bo„lib, u qimmatbaho ikkita mahsulot - tola va urug 1 beradi. Zig„ir yetishtirishda uch xil yo„nalish mavjud. 1. Zig ‘irni faqat tolasi uchun yetishtirish. Bunda bo„ yi baland (110 sm) tolali zigir ekilib, uning poyasidan tola olinadi. Bu zig„ir gullash tugagandan so„ng to„la yetilmagan vaqtida poyadan tola ajratib olinadi, uning poyasida 20-30% tola boiadi. 2. Urug' olish uchun уetishtiriladigan zig'ir. Buning bo„yi past boiib (30-40 sm) moyli zigir deyiladi va u faqat urug„ uchun ekiladi. Urugining tarkibida 32-47% moy boiib, oziq-ovqat va texnikada ishlatiladigan qimmatbaho moy olinadi. Bu zigir poyasidan juda kalta tola chiqadi va bu tola dag„al gazlama va qog'oz tayyorlash uchun ishlatiiadi. 3. Tolasi va urug‘ olish uchun yetishtiriladigan zig'ir. Tolali zigir erta, poya yetilmagan vaqtida o„rilganda undan yuqori sifatli tola (16- 30%) va urug„ olish mumkin. Zig„ir tolasi “Shimoliy ipak” deyiladi, uning tolasidan dag„al qop tayyorlash uchun ishlatiladigan gazlamalar bilan bir qatorda, juda mayin yupqa batist gazlamalar ham tayyorlanadi, texnikada zigir tolasi avtomobil, aviatsiya sanoatida, rezina, oyoq kiyimi tayyorlashda ishlatiiadi. Zigir tolasining yuqori texnologik xususiyatlari: mustah- kamligi, pishiqligi bilan farq qiladi. Uning tolasidan tayyorlangan dasturxonlar, sochiqlar o„zining pishiqligi va chiroyliligi bilan ajralib turadi. Zigir chiqitlari (kalta tola va boshqalar) dan o„rash uchun ishlatiladigan mahsulot tayyorlanadi. Zigir moyi oziq-ovqat, sovun, lak-bo„yoq, rezina sanoatida ishlatiiadi. Tarixi Zigir juda qadimgi o„simlik hisoblanib, Hindiston va Xitoyning togii mintaqalarida qadim zamonlardan ekilgan. Eramizdan 4-5 ming yil oldin u Misrda, Assiriya va Mesopotamiyada ham ekilgan. Maxsus adabiyotlarda berilgan maiumotlarga qaraganda, zig„ir janubi- g„arbiy va shimoliy Osiyodan kelib chiqqan. Yevropada ham zigir juda qadim zamonlarda ekilgan. Rossiyada zig'ir toiasini ishlaydigan fabrika XII asrda ishga tushgan. 362 XVIII asrga kelib zig„ir Rossiyada ko„p ekila boshladi. XIX asr va undan keyingi davrlarda Rossiya zig„ir ekadigan va undan tola yetishtiradigan asosiy davlatga aylandi. Tola uchun zig„ir Yevropa mamlakatlarida - Gollandiya, Belgiya, Fransiya, Angliya, Germa- niya, Polsha, Chexiya, Slovakiyada ko„p ekiladi. Download 5.06 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|