X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

Turli uzishlardan olingan tamaki barglari kimyoviy tarkibining 
o„zgarishi (D.T.Abdukarimov va boshqalarning maiumotiari) 
51-jadva
Barg
uzuvlari
Absolyut с
uruq moddadagi miqdori,%
oqsil
nikotin
uglevodlar
organik
kislotaiar
kul
moddasi
Birinchi
6,65
1,71
5,99
13,63
15,64
Ikkinchi
Г 6,77
2,26
6,98
13,00
15,13
Uchinchi
8,20
2,17
7,76
11,31
13,94
To„rtinchi
8,47
2,44
7,95
11,0
13,60
Umuman tamaki yorug„sevar qisqa kun ekini, suvga talabchan. 
Dalaga ko„chat oiqazilganda va barglar tez o„sadigan davrida namni 
ko„p talab qiladi. Tuproq namligi 60-80% boiishi lozim. Transpiratsiya 
koeffitsiyenti 450-600 ga teng. Tamaki tuproq unumdorligiga talabchan. 
Bir sentner barg yetishtirish uchun 6 kg azot, 1,6 kg fosfor va 4 kg kaliy 
sarflanadi. Qo„ng„ir tusli bo„z tuproqlarda yaxshi rivojlanadi. Tamaki 
issiqsevar 
0
„simlik 1-3 °C sovuqda nobud bo„ladi.
384 

---

O'zbekistonda 
«Amerikan-287-S», 
«Dyubek-Uzgenskiy-9», 
«Dyubek Kirgizskiy-03-4-15» navlari rayonlashtirilgan.
Tamaki yetishtirish texnologiyasi. Tamakining urug„i juda mayda 
(1000 tasining vazni o'rtacha 0,12 g) boiganligi tufayli, albatta, ko'chat 
qilib ekiladi. Uni yetishtirish texnologiyasi ko'chat tayyorlashdan 
boshlanadi.
Tamaki ko„chatini yetishtirish. Tamaki ko'chati pamiklarda va 
plyonkali issiqxonalarda yoki maxsus olingan pushtalarda etishtiriladi:
Parniklar issiq va yarim issiq bo'ladi. Uning chuquriga issiqlik 
teruvchi biologik yoqilg'i to'shaladi yoki bunday isituvchi o'shamasiz 
va usti yopilmasdan ham ko'chat yetishtirish mumkin. Parniklar usti bir 
yoki ikki tomonlama nishab qilib yopiladi. Uning devori temir-beton, 
yog'och yoki g'ishtdan qilinadi. Issiq pamik- larning chuqurligi 70 sm, 
yarim issiq pamiklarda 35 sm bo'ladi. Ko'chatxonalami turlari doimo 
takomillashtirilmoqda, pamiklaming tuzilmasi o'zgarishi mumkin.
O'zbekiston hududida tamaki ko'chati maxsus olingan pushtalarda 
yetishtiriladi. Ariqning nishobi bir tomonga qaratiladi. Bu usulning 
ijobiy va salbiy tomonlari mavjud.
Ko'chatni dalaga 20 apreldan to 20 maygacha o'tqazish mumkin, 
shuning uchun ko'chat har xil pamiklarda yetishtirilib, shu muddatga 
tayyor bo'lishi lozim, ko'chat 35-60 kunda yetishtiriladi.
Urug' ekishdan oldin ivitiladi. Urug' undiriladigan harorati 27 - 30 
°C atrofida bo'lishi lozim. Isitilgan parnikda lm
2
ga 0,4-0,5 g urug' 
ekiladi. 2200-2500 ko'chat olinadi, pushtalarga 0,5-0,8 g ekiladi, sovuq 
pamiklarda 1,0-0,1 g ekiladi. Ekishdan oldin pamik yuzasi tekislanadi, 
zichlanadi va sug'oriladi, urug' sepilgandan keyin 0,4-0,5 sm qalinlikda 
chirindi yoki qum sepib chiqiladi, so'ng ustiga suv sepiladi. Ekilgandan 
birinchi juft barg hosil qilgunicha 8-
10 sm qavati nam holda saqlanadi, buning uchun 1 m
2
ga har kuni
0, 5 litr suv sepiladi. Pamikda harorat 18-25 °C bo'lishi kerak.