X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

Urug„ning sifatiga ekish muddatining ta‟siri. Urug„ning sifatiga 
ekish muddatining ta‟siri kattadir. 0„simlikning ekish muddatini har bir 
ekinning biologik xususiyatiga qarab belgilash
9
Вавилов П., Посйпанов Г. «Бобове кулътурй и проблема растительного белка». М. Рос.издат, 
1983.
63

---

zarur. Optimal muddatda ekiiganda urug„lik sifati yuqori boiadi, chunki 
bu muddatda tuproq harorati va namligi yetarli darajada boiganligi uchun 
maysa tez paydo boiadi va o„simlik yaxshi shakllanadi. Bunday 
o‟simliklar kasallik va hasharotlarga chidamli boiib rivojlanadi.
Ekinning hosiliga va urug„ning sifatiga ayniqsa, o„gitning ta‟siri 
kuchli boiadi. Urugiik uchun ekilgan makkajo„xorida ayniqsa, oziq 
moddalaming nisbati to„g'ri boiishi kerak. Ortiqcha azot o„g„iti berilganda 
hosil oshishi mumkin, lekin urug„ning sifati pasayadi.
Bu holda kuchli tuplanish har xil sifatli urugiarning hosil boiishiga 
imkon tug„diradi. 1000 ta donning vazni kamayadi, urug„ning unib chiqish 
kuchi pasayadi. Fosfor moddasining yetarli boiishi urug„ni sifat belgilari 
va hosildorlik xususiyatining yax- shilanishiga olib keladi. UrugMik 
uchun ekilgan maydonlarda hosilni qisqa muddatlarda yigib olish urugiik 
sifatini oshiradi.
Bir vaqtda yetilib pishmaydigan don ekinlarida (tariq, sholi, 
marjumak) va dukkakli-don ekinlarda yuqori sifatli urug„ni ajratib olish 
uchun ikki marta yanchish usuli qoilaniladi. Bunda birinchi marta 
yengilroq, yanchilib (60-70%) sifatli urugiar ajratib olinib, ikkinchi 
yanchishda qolgan urugiar yanchib olinadi.
Urug„ni yanchish davridagi uning namligi mexanik shikast- 
lanishiga olib keladi. Shuning uchun urug„ning o„rtacha namligi 18% ga 
boiishi kerak.
Urug„likka boHgan talab va davlat andozasi. Ekish uchun ish-
latiladigan urug„, urugiik sifati belgilari bo„yicha davlat andozasiga javob 
berishi lozim. Urug„ning sifati quyidagi ko„rsatkichlar: tozaligi, unib 
chiqish darajasi energiyasi, unib chiqish kuchi va hayotchanligi, 1000 ta 
donning ogirligi, zararkunanda va kasalliklar bilan zararlanishi aniqlanadi.
Barcha urug„chilik xo„jaliklarda urugiarning sifatini davlat 
urug„chilik laboratoriyalari nazorat qilib turadi. Buning uchun belgilangan 
muddatlarda hamma xo„jaliklardagi urugiarning har bir partiyasidan 
maxsus qoilanmaga muvofiq o„rtacha navi olinadi va bu namunada 
yuqorida ko„rsatilgan urugiik sifati aniqlanadi.