Xakimova niginaning yosh fiziologiyasi va gigiyenasi

Xujayrada aminokislotalar, nukleotidlar, oqsil, yog va uglevodlar almashinuvining uzaro boglikligi.
Barcha tirik organizmlar x,ayot faoliyati davomida tashki muxdg bilan boglanish jarayonida eng kisk,a, ik;tisodiy yulni tanlaydi. Orasidagi farkni Moddalar almashinuvining uzaro boglikligi, ularning bir—biriga aylanishi tufayli yukrta oladi. Oshkrzon va ichak yulida gidrolitik parchalanishdan ajralib chikdan aminokislotalar konga surilib, tukimalarga etib boradi vau erda birinchi navbatda xujayra oksillari fermentlar sintezi uchun sarf buladi. Aminokislotalardan purin va pirimidin asoslari, bir nechta gormonlar: tiroksin, adrenalin, porfirinlar, teri pigmenti melanin, azot asoslari xrsil buladi. Oksillar sintezi yoki boshka biologik muxdm moddalarning xrsil bulishi uchun sarflanadigan aminokislotalar dezaminlanish va dekarboksillanish (karboksil guruxini yukrtish) reaktsiyalari orkali tula parchalanish yuliga utadi. Aminokislotadan ammiak ajralib ketokislota xrsil buladi. Ok;sil mQlekulasiga kiradigan 20 xil aminokislotaning 10 tasi organizmda bopha moddalar — uglevod —yog kislotalar almashinuvida , x,osil buladigan metabolitlardan x,am sintezlanishi mumkin. :K,olgan 10 tasi esa: valin, lizin, metionin, fenilalanin, triptofan kabilar — boshkd moddalardan sintezlanmaydi. Ular almashinmaydigan aminokislotalar deb ataladi. Ular ovk,atning tula kimmatli bulishi bilan boglik,. Masalan: gupgg, tuxum, balik, va xdyvon oksillari, usimlik ok.sillari, tula kimmatli ok,sil bulib, biriktiruvchi tukrimalarning oksillari tula k,inimatli xdsoblanmaydi.
Nuklein kislotalarning asosiy tuzilmaviy komponentlari — purin va pirimidin nukleotidlar biosintezi uchun aminokislotalar — glitsin,
aspartat kislota, glutamin boshlangich xom ashyo xdsoblanadi. Bu
jarayonning barcha bosk,ichlari fermentlar ishtirokida boradi.
Nuklein kislotalar biosintez replikatsiya, reparatsiya,transkriptsiya jarayonlari bir necha boskichlarda borib, ular fermentlar va oksil regulyatorlari ta`sirida boshk.ariladi. Sintezlangan DNK va RNK larning etilishi — metallanish reaktsiyalari x,am ok,sillar va aminokislotalar yordamida boradi.
Dekarboksillanish reaktsiyasida aminokislotalardan SO2 ajralib,
biologik faol aminlar hosil bo`ladi. Bu reaktsiyala{
ayni mikroorganizmlarning faoliyatida ko`p uchraydi. Bir xiF
erkin nukleotidlar hujayrada moddalar almashinuvida muhim
rol o`ynaydi. ATF, GTF va boshqalar oksidlovchi — qaytaruvchi
guruhlarni fermentlar oksidoreduktozalar, transferazalarning kofermentlari sifatida (NAD FAD va boshqa) moddalar almashinuvl reaktsiyalarini ta`minlaydi.
SHu bilan birga, nukleotidlar nasliy belgilarni tashuvchi elementlardir.
Ulardan DNK va RNK molekulalari sintez qilinadi. Bunda avval
tashqaridan qabul qilingan nuklein kislotalar pronukleotidlar nukleoza
fermentlarita`sirida gidrolizlanib, mononukleotidlar
nukleozidfosfatlarga, so`ngra azot asoslari va uglevodlargacha parchalanib ketadi. Nuklein kislotalar (DNK, RNK) nukleotidlar, nukleozidlar azot asoslaridir. Uglevodli asoslarga (riboza, dezoksiriboza) kiradi. Hujayrada tashqaridan qabul qilingan va hujayraning o`zida sintezlanadigan azot asoslaridan yanga nukleotidlar, ulardan nuklein kislotalar sintezlanadi.