Xalqaro turizm

Reklama faoliyatini boshqarishning mohiyati, ahamiyati va funksiyalari

Reklamaning vujudga kelishi va rivojlanishi bozorning rivojlanishi bilan

bevosita bog‘liq bo‘lib, bugungi kunda jamiyatda ilg‘or o‘rinni egallaydi. U

bozorni rivojlantirishning asosiy elementlaridan biri bo‘lib, iste’molchilarni tanlash

ma’lumotlari bilan ta’minlaydi, ishlab chiqaruvchi va xizmat ko‘rsatuvchi yuridik

va jismoniy shaxslarning raqobat qilishlari uchun qulay sharoitlarni yaratadi.

Marketing bo‘yicha dunyoda eng mashhur darslik muallifi F. Kotlerning fikri

bo‘yicha reklama ma’lumotlarni tarqatishning pulli vositalari yordamida amalga

oshiradigan kommunikatsiyaning shaxssiz shakli hisoblanadi.

M.D.Valovaya reklamani ma’lumot berishning turli vositalarida pulli

joylashtiriladigan e’lon deb ta’riflagan.

U. Arene, K. Bove bergan ta’rifga ko‘ra reklama deganda firma yoki

realizatsiya qilinayotgan tovarga haridorlarning diqqatini tortadigan har qanday

tadbir yoki tadbirlar tizimini tushunish mumkin.

AQShdagi mashhur firmalar uchun reklama kompaniyalarini ishlab chiqish

bilan shug‘ullanadigan “Malpan Eriksson Ink” reklama agentligining

ta’kidlashicha, reklama – bu yaxshi so‘zlab berilgan haqiqat.

Zamonaviy reklama otasi deb tan olingan Albert Lasker: “Reklama – bu

bosma ko‘rinishdagi savdo”², – deb aytadi.

Bugungi kunda reklamaning mohiyati to‘g‘risida turli qarashlar mavjud

bo‘lib, u tovarlarni o‘tkazishni tashkil qilish, jamiyat bilan aloqani ta’minlaydigan

iqtisodiy- ijtimoiy jarayon yoki axborot jarayoni deb ta’riflanadi.

Bir paytning o‘zida reklama axborot yetkazishning shaxssiz va pullik turidir.

Reklamada mahsulot va xizmatlar haqida ishontirish harakteri ham mavjud.

Yuqorida keltirilgan olimlarning fikrlaridan ko‘rinib turibdiki, reklama

tushunchasining yagona ta’rifi yo‘q: har kim har qaysi nuqtai-nazardan

yondashgan, lekin ularning hammasi reklamaning mohiyatini ochib beradi.

O‘zbekistonda reklama masalalari bilan shug‘ullanadigan mutaxassislar,

albatta reklamaga rasmiy manbalarda unga berilgan ta’riflardan foydalanib

yondashadi. Masalan, O‘zbekiston milliy ensiklopediyasida reklama quyidagicha

ta’riflangan: “Reklama (lot. Reklamo – qichqirmoq) – tovarlarning sifati, ularni

sotib olishdan ko‘riladigan naf haqidagi axborot; bevosita yoki bilvosita

foyda(daromad) olish maqsadida yuridik va jismoniy shaxslar yoki mahsulot

to‘g‘risida tarqatiladigan maxsus axborot. Reklama marketingning tarkibiy qismi

hisoblanib, talab va iste’molchilar didining shakllanishiga xizmat ko‘rsatadi.

Reklama korxona imijini yaratish(qisqa davrli ta’sir ko‘rsatish), haridorlarga nima

sotib olishni va uni nima uchun sotib olish zarurligini hal qilishda yordamlashishi

va boshqa maqsadlarda olib boriladi”.

1998-yil dekabr oyida qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasi “Reklama

to‘g‘risida”gi Qonunning 4-moddasiga binoan “Reklama – bevosita yoki bilvosita

foyda(daromad) olish maqsadida yuridik va jismoniy shaxslar yoki mahsulot

to‘g‘risida tarqatiladigan maxsus axborot”. Bu qonunda ko‘rsatilganidek, reklama

aniq, haqiqiy va qonunlarga zid bo‘lmasligi kerak. Shuningdek foydalanilayotgan

reklama shakl va vositalari iste’molchilarga ma’naviy va moddiy zarar

keltirmasligi talab etiladi.

Reklamaning jamiyatda tutgan o‘rni juda katta. Bu mahsulotlarni ishlab

chiqaruvchilar va xizmat ko‘rsatuvchilar, ommaviy axborot vositalarini bog‘lovchi

asosiy bo‘g‘in hisoblanadi va jamiyatning rivojlanishiga muhim hissa qo‘shadi.

Reklama yangi va sifati takomillashtirilgan mahsulot va xizmatlar to‘g‘risida

ma’lumotlar beribgina qolmasdan ulardan foydalanish tartib va qoidalarini jamiyat

a’zolariga yetkazib beradi. Reklamaning ko‘rsatadigan ahamiyati jamiyatda unga

yuklatilgan funksiyalar bilan bevosita bog‘liq.

Reklamaning jamiyatda bajaradigan funksiyalari quyidagilardan iborat:

– marketing funksiyasi;

– kommunikativ funksiyasi;

– iqtisodiy funksiyasi;

– ijtimoiy funksiyasi;

– ma’rifiy funksiyasi.

O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlariga zid kelmaydigan haqqoniy,