Xamrayev shaxzod sheraliyevich

Inson hayotining mazmuni insoniyat tarixining mazmuni bilan muqarrar ravishda kesishadi. N. A. Berdyaev jahon tarixining ma'nosini shaxs taqdiri va Olam taqdirining uyg'unligi deb ta'riflagani bejiz emas. Nemis faylasufi Karl Yaspers (1883-1969) esa tarix ma’nosini insoniyatning birligida ko‘rgan. Insoniyat umuminsoniy qadriyatlarni yaratishning ko‘p asrlik an’analarini asrab-avaylash va ko‘paytirishga da’vat etilgan. Insoniyatning zamon va makondagi birligi insonning insoniylashuvini, uning yuksak qadriyatlarni egallashini ta’minlaydi.
Trubetskoy yozgan so'zsiz ma'noni o'z ichiga olgan qiymat ustuvorliklari tushunchasi bizni qadriyatlar ierarxiyasi muammosiga olib keladi. Qadriyatlar shaxs va jamiyatning ehtiyojlari, manfaatlari bilan belgilanadi, chunki ular murakkab tuzilishga, maxsus ierarxiyaga ega bo'lib, ular asosida insonning tirik mavjudot sifatida hayoti uchun zarur bo'lgan asosiy imtiyozlar (tabiiy resurslar, moddiy turmush sharoiti - uy-joy, oziq-ovqat, sog'liqni saqlash va hokazo.) va insonning ijtimoiy mohiyatiga, uning ma'naviy tabiatiga qarab eng yuqori qadriyatlar.
Qadriyatlarning birinchi guruhi utilitar, ikkinchisi - ma'naviyatga tegishli. Qadriyatlarning birinchi guruhi insonning tashqi, tashqi maqsadi bilan belgilanadi, ikkinchisi ichki asosga ega. Amaliy, utilitar qiymat - bu vositaning qiymati, chunki narsaning foydaliligi uning xizmat qilishga chaqirilgan vazifasi bilan belgilanadi. O'z vazifasini bajarib, bu narsa qiymat sifatida o'ladi. Utilitar qiymatdan farqli o'laroq, ma'naviy qadriyat o'z-o'zini ta'minlaydigan xususiyatga ega va tashqi motivlarga muhtoj emas. Agar utilitar pragmatik qadriyatlar faoliyat maqsadlarini belgilasa, ma'naviy qadriyatlar inson faoliyatining ma'nosini belgilaydi.
Shunga ko'ra, shaxsning ma'naviy dunyosi o'ziga xos ierarxiyaga ega. Muntazam ravishda empirik, tor darajada utilitar, sof funktsional fikrlash yoki o'z harakatlarini axloqiy mezonlar bilan bog'lash - bu ong va ma'naviyat, bilim va qadriyat o'rtasidagi ajratuvchi chiziqdir.
So'nggi yillardagi jurnalistik adabiyotda ma'naviyatning tiklanishi asosan dindorlikning tiklanishi (cherkovlar, pravoslav va boshqa diniy ziyoratgohlarni tiklash, diniy kultga kirishish va boshqalar) bilan bog'liq. Diniy mafkura nuqtai nazaridan madaniy o'ziga xoslik va diniy omil bir-biridan ajralmasdir. Cherkov va ilohiyot vazirlari bugungi kunda cherkov o'rta asr instituti emasligini, u zamonaviy jamiyatga mos kelishini va uning organik elementi ekanligini, cherkov va dinning vazifasi ma'naviyat dirijyori bo'lish, uni qo'llab-quvvatlash va mustahkamlash ekanligini ta'kidlaydilar. ruslarning asl ma'naviyati. Biroq, ma'naviyat dindorlikning monopoliyasi emas, bu ma'naviyatning ko'rinishlaridan biri hisoblanadi. U insonparvarlik qadriyatlari, markazida inson, uning hayoti va baxti bo'lgan umuminsoniy qadriyatlar ustuvorligi g'oyalari bilan bog'liq. G.Gesse ma’naviy qadriyatlarning ahamiyatini eslatib o‘tadi: “Endi hamma biladi, har holda, taxmin qiladi: agar fikr o‘zining musaffoligi va o‘tkirligini yo‘qotgan bo‘lsa, ruhga o‘z haqqi berilmagan bo‘lsa, tez orada mashina joyidan qimirlamaydi. , va kema adashib ketadi, muhandisning slayd qoidasi sifatida o'z vakolatlarini yo'qotadi, shuningdek, banklar yoki fond birjalari, tartibsizliklar yuzaga keladi. Rossiya uchun so'zlar deyarli bashoratli ... Ma'naviy - bu hayotning ma'nosi va inson taqdiri bilan bog'liq bo'lgan yuqori qadriyatlar sohasi.
Inson ma'naviyati uchta asosiy tamoyilni o'z ichiga oladi: kognitiv, axloqiy va estetik. Ular ruhiy ijodkorlarning uch turiga mos keladi: donishmand (biluvchi, biluvchi), solih (avliyo) va rassom. Bu tamoyillarning o‘zagi axloqdir. Agar bilim bizga haqiqatni bersa va yo'lni ko'rsatsa, unda axloqiy tamoyil insonning o'z egoistik "men" chegarasidan tashqariga chiqish va ezgulikni faol tasdiqlash qobiliyatini va ehtiyojini anglatadi.
Ma'naviy qadriyatlarning o'ziga xos xususiyati shundaki, ular noutilitar va noinstrumental xususiyatga ega: ular boshqa hech narsa uchun xizmat qilmaydi, aksincha, qolgan hamma narsa bo'ysunadi, faqat yuqori qadriyatlar kontekstida ma'noga ega bo'ladi. ularning roziligi bilan. Oliy qadriyatlarning o'ziga xos xususiyati shundaki, ular ma'lum bir xalq madaniyatining o'zagini, odamlarning asosiy munosabatlari va ehtiyojlarini tashkil etadi: umuminsoniy (tinchlik, insoniyat hayoti), kommunikativ qadriyatlar (do'stlik, sevgi, ishonch, oila), ijtimoiy qadriyatlar (ijtimoiy adolat g'oyalari, erkinlik, inson huquqlari va boshqalar), turmush tarzining qiymati, shaxsning o'zini o'zi tasdiqlashi. Yuqori qiymatlar cheksiz miqdordagi tanlov sharoitida amalga oshiriladi.
Shunday qilib, qadriyatlar tushunchasi shaxsning ma'naviy dunyosidan ajralmasdir. Agar aql, ratsionallik, bilim ongning eng muhim tarkibiy qismlari bo'lib, ularsiz insonning maqsadli faoliyati imkonsiz bo'lsa, unda ma'naviyat shu asosda shakllanib, inson hayotining mazmuni bilan bog'liq bo'lgan qadriyatlarni anglatadi. u yoki bu tarzda o'z hayot yo'lini, maqsadlarini va faoliyatining ma'nosini va ularga erishish vositalarini tanlash masalasini hal qilish