Talab inflyatsiyasi
U ma'lum sabablarga ko'ra ishlab chiqarish bilan tenglasha olmaydigan yalpi talabning ortiqcha bo'lishi natijasida hosil bo'ladi. Ortiqcha talab narxlarning oshishiga olib keladi, korxonalar foydasini oshirish uchun imkoniyatlar yaratadi. Korxonalar ishlab chiqarishni kengaytiradi, qo'shimcha mehnat va iqtisodiy resurslarni jalb qiladi. Resurs egalarining pul daromadlari ortib bormoqda, bu esa talab va narxlarning yanada oshishiga yordam beradi. Iqtisodiyot ishlab chiqarishi mumkin bo'lganidan ko'proq pul sarflashga harakat qilmoqda, ya'ni u ishlab chiqarish imkoniyatlari egri chizig'idan tashqari bir nuqtaga intiladi. Ishlab chiqarish sektori bu ortiqcha talabni real ishlab chiqarish hajmini oshirish bilan javob bera olmaydi, chunki u to'liq bandlik sharoitida ishlaydi. Shuning uchun ishlab chiqarish bir xil bo'lib qoladi va narxlar oshadi, natijada defitsit kamayadi.
Taklif inflyatsiyasi
Taklif inflyatsiyasi ishlab chiqarish resurslaridan to'liq foydalanilmaslik sharoitida ishlab chiqarish xarajatlarining ko'payishi natijasida yuzaga keladigan narxlarning o'sishini anglatadi. Iqtisodiy vaziyat salbiy bo'lsa, iqtisodiyotda taklif kamayadi. Qoida tariqasida, bu ishlab chiqarish omillari narxining oshishi bilan bog'liq. Ishlab chiqarish xarajatlari oshadi va mahsulot narxiga o'tadi. Agar bu mahsulot firma uchun ham resurs bo'lsa, u holda narxni ko'tarishga majbur bo'ladi. Boshqa stsenariy mumkin, agar mahsulotga bo'lgan talabning yuqori elastikligi tufayli tadbirkor narxni oshira olmasa. Bunda uning foydasi kamayadi va kapitalning bir qismi rentabellikning pasayishi tufayli ishlab chiqarishni tark etadi va jamg'armaga ketadi.
Kredit inflyatsiyasi. Ushbu inflyatsiya turi mamakat markaziy, ba’zi mamlakatlarda milliy banklari tomonidan olib boriladigan kredit ekspansiyasi natijasida yuzaga chiqadi. Markaziy bank tijorat banklari uchun yuqori darajadagi qayta moliyalashtirish stavkasining o`rnatilishi natijasida xo`jalik sub’ektlariga beriladigan kredit qimmatlashadi. Xo`jalik sub’ektlari olingan kredit va u bo`yicha foizlarni o`zlari ishlab chiqaradigan mahsulot tannarxiga kiritadi hamda ushbu holat mahsulotlar narx-navosini ko`tarilishiga sabab bo`ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |