Xazratqulova Umida Ro’zimurodova Zarina Aslonov Shahram

Usher uyining qulashi
Yilning kuz faslida zerikarli, qorong'i va sokin kun davomida men yolg'iz, otda, Usher uyi tomon sayohat qildim. Bu joyni ko'rib, ruhlarim cho'kdi; ular osmon kabi qorong'i va xira bo'lib o'sdi va sovuq kabi ma'yus, binoning kulrang devorlari ko'zlarim oldida. Men, uni o’rab turgan uylar haqida, uyning buzilganining umumiy ko’rinishi ta’sir qilganiga qaramay, haddan tashqari azob-uqubat tuyg'usining sababi bilmadim. Uyning ulkan qora derazalari huddi bo'm-bo'sh yuzdagi qora ko’zlarga o’xshar edi. hanuz suvlari, yuqoridan ko’rinishi, oyna kabi tiniq ko’rinuvchi ko’lning qirg’oqlarida jonsiz daraxtlarning oq tanasi ko’zga tashlanib turibdi. Ko’lda aks ettirilgan manzara haqiqatdan ham g'amginroq ko'rinardi. Nihoyat, men havotirim sirini hal qilish uchun urinishlarimni to’xtatdim. Ko’lni tark etib, uyni ko’rishda davom etdim.
Mulk egasi Roderik Usher, bolaligimdagi eng yaqin o’rtoqlarimdan biri bo’lgan, ammo oxirgi marta uchrashganimizdan beri bir necha yillar o’tib ketti. Yaqinda u meni unikiga borishga juda shoshilinch taklif qildi, aslida bir necha hafta davomida u bilan qolishimni iltimos qilgan edi. U qattiq betoblik va ruhiy kasallik qiynalganini yozgan. Mening hamrohligim, uni xursand qiladi va uning notinch fikrlarini tinchlantiradi deb o'yladi u. U bularning barchasi haqida samimiy edi, va bundan tashqari, men ikki marta o'ylab o’tirmadim; shu yerda, men Usher uyida edim. Biz eng yaxshi do'st bo’lishimizga qaramay, Roderik Usher haqida kam ma'lumotga ega edim. Uning har doim juda jim bo'lib, boshqalardan o’zini uzoq tutishni yoqtirishi haqida esladim. Asrlar davomida uning ajdodlari o’zlarining ta’sirchanlik hamda tasavvurlarini ko’plab buyuk san’at va musiqa asarlarida ko’rsatganlar. Men bilardim, Usher oilasida hech qanaqa qarindoshlik munosabatiga oid aloqalar bo’lmaganligi g’ayrioddiy fakt edi. Hech qanday uzilishsiz ism va mol-mulk shunchaki otadan o’g’ilgao’tdi. “Usher oilasining uyi” nomi o’sha yerdagi odamlarga faqatgina boylik emas, oilani ham anglatardi.
Katta kulrang binoga yaqinlashayotganimda hayolimga g'alati bir fikr paydo bo'ldi. Uy atrofni o'rab turgan havoni sezdim, Xudoning havosidan farq qilardi. Bu havo chirigan daraxtlar, kulrang devo va sokin ko’ldan kelganini his qildim – bu, havoning o'zi ham kul rang edi. U bu joyda bulut singari yig’ilgan edi. Menga bu ahmoqona o’yni unutish qiyin kechdi.
Endi men aniq ko'rgan uy juda eski ko'rinishga ega edi. Bino hanuz butun – demoqchimanki, hech qanday tosh qulamagan – ammo, har bir alohida toshning o'zi ilgari bo’lganidek chang vayrona. Uyning old tomondagi tomidan to’g’ri yergacha pastga tushgan, uzun, tor yoriqdan tashqari boshqa hech qanaqa zaiflik alomatlari yo’q edi.
Bir xizmatkor otimni oldi va men zalga kirdim. Keyin, meni, jim jitlikda, ko’plab qorong’u va tor karridorlar bo’ylab ustaning xonasiga olib bordi.
Garchi men butun hayotim davomida atrofdagi - qimmat mebel, og'ir pardalar, qurollar va devorlardagi rasmlar qatori kabi narsalarga odatlangan bo'lsam ham, menga yo’lda ta’sir qilganini payqadim. Zinapoyada, mening borligimdan xijolat bo’lgan va qo'rqib ketgan oila shifokorini uchratib qoldim.
Nihoyat, men yetib borgan xona juda kata, baland va qorong’u va unda juda yaxshi eski mebellar mavjud edi. Kitoblar va cholg'u asboblari atrofda yoyilib yotar, ammo nimadir sahnani jonlantira olmas edi. Qayg'u havosidan nafas olganimni his qildim.
Usher meni samimiy kutib oldi. Biz bir oz o'tirdik, men unga juda achinish hissi bilan qaradim. Albatta, juda qisqa vaqt ichida, hech bir inson ilgari bunchalik dahshatli darajada o'zgarmagan!
U doim rangpar edi, lekin hech qachon bunchalik darajada emas edi. Uning ko'zlari, har doim yoqimli, endi esa g'ayritabiiy ravishda katta va yorqin edi; uning ingichka lablari yuzidagi chiziqqa qisqargan; endi nozik, yumshoq sochlar, hozir huddi qari odamning yuzi va bo'ynida suzib yurgan va kesilmagandek edi.
Do'stimning o'zgargan qiliqi ham hayratlanarli edi. U har doim yuqori hayajon yoki xavotirda edi. U ushbu holatlarning tez o'tib ketganidan, uning ovozi o'zgardi: ko’p ichgan odamning nutqi kabi qat'iy, ehtiyotkor ovoz - yovvoyi, baland nota birdaniga tushadi.
Shu tarzda u mening tashrifim, meni ko’rish istagi va unga tasalli berishimni kutgani haqida gapirdi. U o'z kasalligi haqida uzoq ta'riflashni boshladi. Bunga, oila yovuzligi tufayli hech qanaqa davo yo’qdek tuyulgani va oddiy asab kasalligi tez orada o’tib ketishini aytdi. U sezgisining o’tkirligidan azob chekishini aytdi. U faqat ta’msiz ovqat yeyar edi va faqat ma'lum bir turdagi kiyimlarni kiya olar edi. U gullar hidiga dosh berolmasdi. Xira yorug'lik ko'zlariga og'riq keltirardi; va u ba'zi musiqa asboblaridan tashqari uydagi barcha tovushlarni taqiqlagan edi.
“Men kelajakdan qo'rqaman, - dedi u, - kelajak voqealaridan emas, ularning menga ta'siridan qo’rqaman. Men har qanday odamning xayolidan, xatto eng kichik, mening tashvishimni oshirishi mumkin bo'lgan voqeadan titrayman. Men xavfdan qo'rqmayman, faqatgina uning eng ashaddiy ta'siri - terrordan tashqari. Mening zaiflashgan holatimda
vaqt men kerak bo'lgan vaqt ertami-kechmi kelishini his qilaman