Xii-боб. Монопол ра=обат ва бозор самарадорлиги


Download 0.61 Mb.
bet3/9
Sana23.01.2023
Hajmi0.61 Mb.
#1113966
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
GL 12 05

Курно модели. Икки ра=обатлашувчи фирма ўртасидаги муносабатларни дуополия шароитида 1938 йил биринчи бўлиб ўрганган француз и=тисодчиси О.Курно щисобланади. Бу муносабатни ўрганишда =уйидагилар фараз =илинади: иккала фирма щам бир хил товар ишлаб чи=аради ва бу товарларга бўлган бозор талаби чизи\и уларга маълум. Иккала фирма щам бир ва=тнинг ўзида муста=ил равишда товар ишлаб чи=ариш бўйича =арор =абул =илади. Ишлаб чи=ариш бўйича =арор =абул =илинганда, щар бир фирма шуни билиш керакки, унинг ра=обатчиси щам ишлаб чи=ариш бўйича =арор =абул =илади ва мащсулотнинг пировард нархи иккала фирма томонидан ишлаб чи=арилган умумий мащсулот щажмига бо\ли= бўлади.
Курно моделида щар бир фирма мащсулот ишлаб чи=ариш бўйича =арор =абул =илганда, ра=обатчи фирма томонидан ишлаб чи=ариладиган мащсулот щажмини ўзгармас деб =арайди. Курно моделини мисолда кўриб чи=амиз (2-расм).
Фараз =илайлик, иккинчи фирма мащсулот ишлаб чи=армайди. У щолда биринчи фирманинг талаб чизи\и (биринчи фирма мащсулотига талаб) бозор талаб чизи\и билан устма-уст тушади. 2-расмда бу чизи= . Фараз =илайлик, биринчи фирманинг чекли харажатлари ўзгармас. Биринчи фирманинг талаб чизи\ига мос келадиган чекли даромад чизи\и щам расмда келтирилган. Расмдан кўриниб турибдики, биринчи фирманинг фойдасини максималлаштирадиган ишлаб чи=ариш хажми 60 бирликка тенг ( билан чизи=лари кесишган ну=та ). Шунинг учун щам биринчи фирма иккинчи фирма мащсулот ишлаб чи=армайди, деб фараз =илганда, максимал даражада, яъни 60 бирлик мащсулот ишлаб чи=ариши мумкин.

2-расм. Биринчи фирманинг мащсулот ишлаб чи=ариш щажмини


иккинчи фирманинг ишлаб чи=ариш щажмига кўра
оптималлаштириш графиги.

Агар биринчи фирма, иккинчи фирма 60 бирлик мащсулот ишлаб чи=аради, деб фараз =илса, у щолда биринчи фирманинг талаб чизи\и 60 бирлик чапга силжиган бозор чизи\и сифатида келади. Расмда бу талаб чизи\и билан ифодаланган, бу талаб чизи\ига мос чекли даромад чизи\и бўлади. Бундай щолда биринчи фирманинг фойдасини максималлаштирадиган ишлаб чи=ариш щажми 30 бирликга тенг (бу ну=та ва чизи=лари кесишган ну=та). Агар биринчи фирма иккинчи фирма 90 бирлик мащсулот ишлаб чи=аради, деб фараз =илса, биринчи фирманинг янги талаб чизи\и олдингисига нисбатан чапга 30 бирлик силжийди. Бу чизи= расмда . Энди биринчи фирма фойдасини максималлаштирадиган ишлаб чи=ариш щажми 15 бирликка тенг. ( бўлган ну=та). Ва нищоят, биринчи фирма иккинчи фирмани 20 бирлик мащсулот ишлаб чи=аради, деб фараз =илсин. У щолда биринчи фирманинг талаб ва чекли даромад чизи=лари вертикал ордината ў=ини кесиб ўтади (бу расмда келтирилмаган) ва биринчи фирма умуман мащсулот ишлаб чи=армайди. Агар биз биринчи фирманинг махсулот ишлаб чи=аришини иккинчи фирманинг ишлаб чи=аришдан бо\ли= щолда =андай ўзгаришни графикда (3-расм) кўрадиган бўлсак, биринчи фирманинг иккинчи фирма ишлаб чи=аришдан бо\ли= ишлаб чи=ариш чизи\ини оламиз, яъни бундай бо\ли=ликни функция кўринишида ифодалашимиз мумкин.


3-расм. Курно мувозанати.


Биринчи фирманинг иккинчи фирма ишлаб чи=аришга кўра, ишлаб чи=ариш чизи\и расмда чизи\ини беради.


Худди шундай, иккинчи фирманинг мащсулот ишлаб чи=ариш щажмини биринчи фирма ишлаб чи=аришига кўра тащлил =илиб, натижада иккинчи фирманинг ишлаб чи=ариш чизи\и ни олишимиз мумкин (3-расм). чизи\и иккинчи фирманинг биринчи фирма ишлаб чи=ариш щажмини фараз =илгандаги ва шу биринчи фирманинг ишлаб чи=ариши иккинчи фирманинг ишлаб чи=ариш щажмидан бо\ли= эканлигини ифодалайди. Агар фирмаларнинг чекли харажатлари бир-биридан фар= =илса, яъни бўлса, уларнинг ишлаб чи=ариш чизи=лари ва лар щам бир-биридан фар= =илади (3-расм).
Биринчи фирманинг ишлаб чи=ариш чизи\и билан иккинчи фирманинг ишлаб чи=ариш чизи\и кесишган ну=тага мос келувчи биринчи ва иккинчи фирмалар томонидан ишлаб чи=ариладиган мащсулот щажмлари мувозанати Курно мувозанати дейилади.
Мувозанат ну=тада щар бир фирма ўзининг ра=обатчи фирмасининг ишлаб чи=ариш щажмини ани= фараз =илади. Мувозанат ну=тага мос щолда ишлаб чи=арилган мащсулот щажми иккала фирма учун щам оптимал щисобланади ва щеч =айси фирма ўз мащсулотининг ишлаб чи=ариш щажмини оптимал щажмдан кўпро= ёки камро= щажмга ўзгартиришдан манфаатдор эмас.
Мащсулот щажмини оптимал щажмдан щар =андай ўзгартирилиши иккала фирманинг щам даромадини камайишига олиб келади. Мувозанат ишлаб чи=ариш щажмлари ва фирмаларнинг фойдасини максималлаштирадиган щажмлар щисобланади ва фирмалар бир-бирларининг ишлаб чи=ариш щажмларини тў\ри фараз =иладилар.
Курно мувозанати, ўйинлар назариясида Нэш мувозанати деб юритилади. Нэш мувозанати щолатида щар бир ўйинчи ўзининг ра=иби танлаган щаракатига кўра танлови энг яхши танлов щисобланади. Нэш мувозанати щолатида щеч бир ўйинчи ўзининг щаракатини ўзгартиришдан манфаатдор эмас. Курно мувозанатида щам щар бир дуополист ра=иби танлаган ишлаб чи=ариш щажмида ўзининг ишлаб чи=ариш щажмини фойдани максималлаштирадиган даражада белгилайди ва шу сабаб дуополистлар ўзларининг мащсулот ишлаб чи=ариш щажмларини ўзгартиришидан манфаат олмайдилар.
Курно модели дуополистлар Курно мувозанат щолатида бўмаганда, улар шу мувозанатга эришиш учун щаракат =илиши мумкинлиги тў\рисида щеч нарса демайди. Нима учун деганда, моделда ра=обатчининг мащсулот ишлаб чи=ариш щажми ўзгармас деб =илинадиган асосий фарази бажарилмайди. Щеч =айси фирманинг мащсулот ишлаб чи=ариш щажми ўзгармасдан =олмайди.

Download 0.61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling