XiMiYa kabinetine qoyilatuǵin talaplar

LABORATORiYa HAWASINDA
ZÁHÁRLi ZATLARDIŃ BARLIǴIN ANIQLAW
Laboratoriya hawasında sinap puwları barliǵm anıqlaw. Teń kólemdegi 10% kaliy yodid hám 10% mis sul’fat eritpeleri shiyshe ıdısqa quyiladı. Payda bolǵan shókpeni dekantaciya usili menen ajiratıp, Byuxner voronkasında fil’trlenedi. Fil’trdegi shókpeni suw menen, sońinan reńsizlengenge shekem 1% Na₂SO₄ eritpesi menen hám jáne suw menen juwiladı. Shókpe fil’trden bekkem jabilatuǵin shiyshe bankaǵa salınadi. Shiyshe bankaǵa shókpe pastasinan massa payda bolǵanǵa shekem etil spirti quyiladı. 50 g pasta siyaqli massaǵa 1 tamshidan 25% li nitrat kislotasinan quyıp, sistemada kislotali sharayat jaratıladı.
Reaktiv qaǵazlardı tayalaw ushın alınǵan massadan ushına paxta bekkem oralǵan shiyshe tayaqsha járdeminde alıp, fil’tr qaǵaz ústine juqa qabat qilıp súrtiledi, soń qaǵaz eksikatorda quritiladı. Uzinliǵi 100 mm, eni 10 mm bolǵan qurǵatılǵan fil’tr qaǵazlar bekkem jabilatuǵin probkali shiyshe bankalarda saqlanadi. Bul qaǵazlar qurǵaq xalda bolıwı kerek. Xana hawasında sinap puwları bar bolsa, reaktiv qaǵaz aqshil-sarǵish reńge kiredi.
Janıwshı suyiq lıqlardıń ot aliw jaǵdayin anıqlaw. Tábiyiy gazlar qurami 95­98% CH₄ nan turadi. Oniń quramında C₂H₆, C₃H₈, C₄H₁₀, C₅H₁₂ bolıwı múmkin. Sonday-aq tábiyiy gaz quramında acetilen, ammiak, vodorod, benzin puwları, uglerod (II) oksid, vodorod sul’fid hám propan-butan aralaspaları ushiraydi. Bul kórsetilgen gazlardıń ayirimları az muǵdarda bolsa da adam organizmine záhárli tásir etedi.
Soniń ushın organizmge kirgen záhárli zat toksikologiyada «doza» túsinigi menen júritiledi. Olar tómendegi atamalar menen ataladı. Minimal tásir etiwshi doza - organizm jaǵdayin ózgertiwge alıp keletuǵin záhárli zat muǵdari, minimal záhárli doza - organizmdi sezilerli patalogiyalıq ózgerislerge alıp keliwshi ziyanli zatlar muǵdari, ólim dozasi - ólimge alıp bariwshi ziyanli zatlar muǵdari.
Ámelde zatlardıń záhárliligi olardıń hawadaǵı koncentraciyasi menen belgilenedi.
Sanaat hám islep shiǵariwda gazlardan eń kóp záhárlisi uglerod (II) oksidi bolıp tabiladı. Oniń menen záhárlengende nerv, dem aliw jolları qisiladı, qanniń kislorod tasiwshiliǵi páseyedi. Tábiyiy gaz quramındaǵı uglevodorodlar metan, propan, butanlar narkotik tásir etedi.
Gazlardıń hawa hám kislorod penen aralaspaları partlaw qáwpine iye.
Tájiriybede paydalanilatuǵin suyiqlıqtiń ot aliw temperaturasin anıqlaw morili shkafta ótkeriledi. Alisiw temperaturasin anıqlaw ushın júdá ápiwayi ásbap jiynaladı. Temir yaki shiyshe ıdısqa sinalıp atırǵan suyiqlıq ıdıs betinen 10-12 mm páske qoyiladı. Idıs qumli banyaǵa qum ishindegi suyiqlıq kólemindey bolıp batıp turiwi kerek. Termometr bolsa, suyiqlıq ishine sinapli shari batıp turǵan halda ornatıladı. Soni názerde tutiw kerek, janıwshı suyiqlıq tamshiları ıdıs diywallarına hám qumǵa shashirap ketpewi kerek. Bunday jaǵday bolsa nátiyjeler qáte shiǵadi. Janıwshı suyiqlıq puwlarınan janıwshı suyiqlıq sińdirilgen pilik ótkiziledi, pilik ushi shiyshe naydan 2-3mm sirtqa shiqqan bolıwı kerek. Qum banyasi 10 grad/ min tezlikte qizdiriladı, alisiw temperaturasina 20 minut qalǵanda tezlik 4-5 grad/ min shekem tezlestiriledi. Alisiw temperaturasina 10^OS kalǵanda kerekli buyim alisiwshi ıdıs ústine keltiriledi. Idıstaǵi suyiqlıq ústinde alisiw payda bolǵanda termometrge qaraw kerek. Termometrdiń usi waqittaǵi kórsetkishi sinalıp atırǵan suyiqlıqtiń alisiw temperaturasi esaplanadi. Usi usil menen júdá kóp janıwshı suyiqlıqlardıń alisiw temperaturasin anıqlaw múmkin.

№